Châu Âu ngày càng phụ thuộc vào khí đốt của Nga trong những năm qua. Giờ đây, các quan chức của khối phải vào cuộc để giải quyết tình trạng giá năng lượng tăng vọt.
Theo Bloomberg, cách đây 3 thập kỷ, châu Âu đã quyết định mở cửa thị trường năng lượng để thúc đẩy cạnh tranh và giảm giá tiêu dùng cho người dân trên khắp châu lục. Nhưng đến năm 2022, thị trường năng lượng thả nổi đã khiến giá cả tăng vọt sau khi bùng phát xung đột ở Ukraine.
Trước tình hình đó, chính phủ các nước bắt đầu đẩy mạnh kiểm soát và quốc hữu hóa các doanh nghiệp năng lượng như Bulb Energy (Anh), Electricite de France SA (Pháp) hay Uniper SE (Đức). Leslie Palti-Guzman, chủ tịch công ty tư vấn Gas Vista LLC cho biết: “Đây chỉ là sự khởi đầu của xu hướng can thiệp mạnh mẽ của chính phủ vào thị trường.
Châu Âu ngày càng phụ thuộc vào khí đốt của Nga trong những năm qua. Ảnh: Bloomberg.
Giá năng lượng leo thang
Động thái của các nhà chức trách châu Âu có thể xuất phát từ những lý do khác nhau, nhưng gốc rễ của vấn đề là sự thiếu hụt năng lượng.
Nga đang thu hẹp nguồn cung cấp cho châu Âu, Tổng thống Pháp Emmanuel Macron phải vật lộn với hệ thống lò phản ứng hạt nhân cũ kỹ và chính phủ Anh không thể kiểm soát các doanh nghiệp cung cấp năng lượng và khí đốt.
Tình hình tiếp tục xấu đi. Trong những năm qua, châu Âu ngày càng phụ thuộc vào khí đốt của Nga. Trong khi đó, tập đoàn năng lượng nhà nước Nga Gazprom PJSC đang hạn chế xuất khẩu khí đốt thông qua các đường ống sang châu Âu và đe dọa nguồn dự trữ của khối.
Giá điện ở Pháp đã tăng chóng mặt trong 12 tháng qua. Ảnh: Bloomberg.
Giá khí đốt ở Hà Lan – được coi là tiêu chuẩn châu Âu – đã tăng gấp 8 lần so với mức thông thường. Giá điện trong tương lai (giao vào năm 2023) cũng cao hơn sáu lần so với mức trung bình 5 năm ở Đức, thị trường lớn nhất châu Âu.
Gergely Molnar, nhà phân tích năng lượng tại Cơ quan Năng lượng Quốc tế (IEA) cho biết: “Thị trường sẽ không tự cân bằng cho đến năm 2024. Cho đến lúc đó, mọi thứ sẽ vẫn căng thẳng.
Giá cả tăng cao không chỉ ảnh hưởng đến người tiêu dùng, mà còn ảnh hưởng đến hàng loạt ngành công nghiệp như luyện thép, kim loại, xi măng hay hóa chất, buộc chính phủ phải vào cuộc trước mắt châu Âu đề xuất mở rộng và bổ sung nguồn dự trữ năng lượng.
Thúc đẩy trợ cấp và quốc hữu hóa
Để giảm bớt tác động của hóa đơn năng lượng, chính phủ Đức đã thực hiện trợ cấp một lần cho các hộ gia đình trong tháng này. Pháp cũng có kế hoạch tăng gấp đôi kế hoạch chi tiêu 25 tỷ Euro, giảm thuế để bảo vệ người tiêu dùng và doanh nghiệp.
Tương tự, Ý dự kiến sẽ phân bổ gần 40 tỷ EUR để trợ cấp năng lượng, trong khi Vương quốc Anh chi khoảng 44,7 tỷ USD để có kế hoạch giảm thiểu tác động đến người tiêu dùng.
Chỉ riêng quá trình quốc hữu hóa Bulb Energy đã diễn ra 2,6 tỷ USD.
Ngoài hỗ trợ tài chính trực tiếp, Đức cũng tăng cường sức mạnh để ổn định thị trường. Vào tháng 5, Đức đã thông qua luật cho phép chính phủ thu giữ cơ sở hạ tầng năng lượng quan trọng trong trường hợp khẩn cấp.
Theo Bộ trưởng Kinh tế Robert Habeck, các biện pháp mạnh có thể chống lại nguy cơ Nga sử dụng năng lượng để trả đũa châu Âu.
Nhiều thập kỷ trước, thị trường năng lượng châu Âu bị chi phối bởi các công ty độc quyền, khiến người tiêu dùng không có nhiều sự lựa chọn. Chỉ đến năm 1996, Liên minh Châu Âu (EU) mới quyết định mở cửa. Khối tin rằng khả năng cạnh tranh sẽ tăng cường an ninh nguồn cung, giảm chi phí và giải quyết tình trạng nghèo năng lượng.
Nhưng ý tưởng đã không diễn ra như kế hoạch. Trong những năm gần đây, Đức ngày càng phụ thuộc vào nguồn cung cấp khí đốt của Nga, đặc biệt là với quyết định đóng cửa tất cả các nhà máy điện hạt nhân của nước này.
Trong khi đó, việc Chính phủ Anh dễ dàng cấp giấy phép cho hàng loạt nhà cung cấp năng lượng đã gây xáo trộn thị trường và dẫn đến sự sụp đổ của hơn 20 công ty trong năm qua.
Chính phủ Pháp sở hữu khoảng 84% cổ phần của Electricite de France SA. Tuy nhiên, rắc rối của công ty với lò phản ứng đã biến Pháp từ một nước xuất khẩu điện hạt nhân thành một nước nhập khẩu ròng.
Châu Âu đang phải tăng cường cơ sở lưu trữ năng lượng. Ảnh: AFP.
Mới đây, Đức buộc phải thu giữ công ty con của Gazprom do công ty này sở hữu khoảng 20% trữ lượng khí đốt của nước này và Wingas GmbH, công ty cung cấp năng lượng cho nhiều doanh nghiệp.
“Chúng tôi lo ngại sẽ có hiệu ứng phân tầng trong ngành. Nhà nước nên vào cuộc để giúp đỡ, ”Timm Kehler, Chủ tịch nhóm vận động hành lang ngành khí đốt Zukunft Gas của Đức cho biết.
Ở Pháp, mặc dù được chính phủ bơm 2,8 tỷ USD vốn vào tháng 4, tình hình tài chính của Electricite de France vẫn xấu đi. Theo một nguồn tin, Jean-Bernard Levy – Giám đốc điều hành của Electricite de France – đang thúc giục chính phủ quốc hữu hóa càng sớm càng tốt.
Ngoài ra, một số chính phủ có kế hoạch đánh thuế lợi nhuận của các công ty năng lượng. Tây Ban Nha và Bồ Đào Nha cũng đặt ra các giới hạn về khí đốt được sử dụng trong sản xuất điện. Mặt khác, Vương quốc Anh đang xem xét tách thị trường điện ra khỏi chi phí khí đốt.