Chứng khoán phái sinh thường được nhắc tới là kênh đầu tư đầy tiềm năng, vừa là công cụ đầu tư phòng ngừa rủi ro vừa sinh lời với chi phí thấp. Tuy nhiên, nhà đầu tư cũng cần nắm vững kiến thức nhập môn để hiểu rõ thị trường chứng khoán phái sinh là gì để vận dụng hiệu quả vào chiến lược đầu tư của mình khi tham gia.
1. Chứng khoán phái sinh là gì?
Chứng khoán phái sinh (tiếng Anh: derivatives) là một hợp đồng giữa hai hoặc nhiều bên có giá trị được dựa trên một thỏa thuận về tài sản tài chính cơ bản (như cổ phiếu) hoặc tập hợp các tài sản (như chỉ số). Các công cụ cơ bản phổ biến bao gồm trái phiếu, hàng hóa, tiền tệ, chỉ số và cổ phiếu.
Chứng khoán phái sinh là chứng khoán thứ cấp mà giá trị của nó chỉ dựa trên giá trị của chứng khoán chính mà chúng được liên kết với – được gọi là chứng khoán cơ sở. Thông thường, các công cụ phái sinh được coi là đầu tư nâng cao. Trong thời gian tồn tại của hợp đồng, giá trị của chứng khoán phái sinh không cố định mà thay đổi theo sự biến động giá tài sản cơ sở của nó.
Trong thị trường chứng khoán phái sinh, thay vì mua bán các loại tài sản thông thường, nhà đầu tư sẽ giao thương các quyền, các hợp đồng, các nghĩa vụ được chuyển quyền sở hữu từ người này sang người khác.
2. Các công cụ phái sinh
2.1 Hợp đồng tương lai (futures contract)
Hợp đồng tương lai là một thoả thuận để mua hoặc bán một tài sản vào thời điểm chắc chắn trong tương lai với một mức giá xác định. Hợp đồng tương lai được trao đổi trên thị trường, nó được xem là một phương thức tốt hơn để phòng ngừa rủi ro trong kinh doanh.
2.2 Hợp đồng kỳ hạn (forward contract)
Hợp đồng kì hạn là một hợp đồng tuỳ chỉnh giữa hai bên để mua hoặc bán một tài sản ở một mức giá đã xác định vào một ngày trong tương lai. Hợp đồng kỳ hạn không được trao đổi trên thị trường mà chỉ là hợp đồng giữa hai bên.
2.3 Hợp đồng hóan đổi (swap contract)
Hợp đồng hoán đổi là một thỏa thuận dạng hợp đồng giữa hai bên đối tác, theo đó các bên đồng ý thực hiện các khoản thanh toán định kì cho nhau, hay là đồng ý trao đổi các luồng tiền trong tương lai theo một phương thức đã định sẵn và trong một khoản thời gian xác định trước.
2.4 Quyền lựa chọn cổ phiếu (options)
Quyền chọn cổ phiếu đem lại cho người nắm giữ quyền, chứ không phải nghĩa vụ, mua hoặc bán một cổ phiếu cụ thể với số lượng nhất định ở mức xác định vào hoặc trước một thời điểm đã biết trong tương lai.
Thị trường chứng khoán phái sinh Việt Nam hiện vẫn còn non trẻ khi chỉ mới xuất hiện từ tháng 8/2017 với sản phẩm phái sinh duy nhất là hợp đồng tương lai nhưng ngày càng được nhiều nhà đầu tư lựa chọn nhờ 2 công dụng đắc lực: đầu tư và phòng vệ.
3. Cách chơi chứng khoán phái sinh đơn giản cho người mới bắt đầu
Sản phẩm chứng khoán phái sinh chủ yếu mà nhà đầu tư sử dụng là hợp đồng tương lai. Hợp đồng tương lai là công cụ hữu hiệu để nhà đầu tư phòng ngừa rủi ro.
Để tham gia giao dịch chứng khoán phái sinh, nhà đầu tư có thể thực hiện các bước sau:
Bước 1: Mở tài khoản chứng khoán phái sinh tại công ty chứng khoán là thành viên giao dịch thị trường chứng khoán phái sinh. Khi mở tài khoản phái sinh, bạn cần có tài khoản chứng khoán cơ sở trước. Nếu trong trường hợp bạn chưa có tài khoản chứng khoán cơ sở, bạn cần phải đăng ký đồng thời cả 2 tài khoản.
Bước 2: Trước khi giao dịch, nhà đầu tư nộp tiền (ký quỹ) theo quy định.
Bước 3: Nhà đầu tư tiến hành tham gia giao dịch hợp đồng tương lai theo hướng dẫn và bổ sung ký quỹ (khi được yêu cầu).
4. Ưu nhược điểm của chứng khoán phái sinh
Ưu điểm
– Đòn bẩy cao
– Có thể sinh lời khi giá của thị trường tài sản cơ sở tăng hoặc giảm
– Giao dịch T0, có thể mua hoặc bán, chốt lệnh ngay trong ngày
Nhược điểm của chứng khoán phái sinh
– Rủi ro cao
– Nhà đầu tư phải nhạy bén với thị trường cũng như các yếu tố tác động đến giá của tài sản
– Chi phí quản lý và chi phí giao dịch cao hơn so với giao dịch cổ phiếu
Thị trường chứng khoán phái sinh tuy mang lại cho bạn lợi nhuận nhanh chóng nhưng ẩn chứa rủi ro cũng rất lớn. Bạn nên trang bị kỹ cho mình các kiến thức về thị trường, quy định cụ thể của công ty/cá nhân cung cấp chứng khoán phái sinh mà bạn muốn đầu tư để quá trình này diễn ra một cách hiệu quả hơn.