Các quốc gia đang phát triển đang phải chịu cú sốc lớn nhất từ cuộc khủng hoảng dầu trong năm nay. Những cá thể phụ thuộc vào nhiên liệu nhập khẩu và chịu gánh nặng từ giá dầu quốc tế tăng cao, đồng nội tệ suy yếu và cạnh tranh từ các quốc gia giàu có đang phục hồi mạnh hậu đại dịch.
Hóa đơn nhiên liệu cao hơn đang làm trầm trọng thêm tình trạng lạm phát ở các quốc gia vốn đang phải vật lộn với giá lương thực tăng cao. Nhiều yếu tố kết hợp dẫn đến tình trạng bất ổn và phản đối từ người dân. Điều này có thể dễ dàng khiến chính quyền dân chủ đánh mất sự nổi tiếng và quyền lực.
Sri Lanka, Lào, Nigeria và Argentina thuộc các quốc gia đang phát triển ở châu Á, châu Phi và châu Mỹ Latin đang phải vật vã chống chọi với tình trạng thiếu xăng dầu. Trong khi đó, chính phủ các nước cũng đang trong thế tiến thoái lưỡng nan. Một bên là bình ổn giá cả tăng cao thông qua giảm thuế hoặc tăng trợ cấp, tuy nhiên điều này sẽ ảnh hưởng đến tình tình tài chính của chính phủ. Một bên là bỏ mặc để giá nhiên liệu tăng, khiến người tiêu dùng tức giận và các doanh nghiệp không có khả năng chi trả.
Bất ổn mới nổi
Virendra Chauhan, giám đốc công ty tư vấn Energy Aspects có trụ sở tại Singapore cho biết: “Chúng ta có thể thấy nhiều bất ổn khi các nền kinh tế mới nổi nhạy cảm hơn với giá nhiên liệu. Mặc dù trong lịch sử, chính phủ các nước sẽ sử dụng trợ cấp nhiên liệu để xoa dịu tình hình nhưng gánh nặng nhập khẩu ngày càng lớn khiến các khoản trợ cấp khó khả thi”.
Nhu cầu tăng mạnh hậu đại dịch và các lệnh trừng phạt đối với Nga do chiến lược quân sự đặc biệt tại Ukraine đã làm gián đoạn dòng chảy năng lượng toàn cầu. Dầu thô Brent giao dịch ở mức 120 USD / thùng trong phiên giao dịch đầu tuần, cao hơn khoảng 70% so với giá trung bình vào năm 2021.
Sri Lanka và Pakistan là hai quốc gia mới nổi phải chịu gánh nặng chi phí tăng mạnh nhất. Sri Lanka đang chịu cuộc khủng hoảng kinh tế lớn nhất và phải tìm kiếm sự giúp đỡ từ Quỹ Tiền tệ Quốc tế (IMF), Trung Quốc, Nhật Bản và Ấn Độ để thanh toán cho các khoản nhập khẩu nhiên liệu. Các hãng hàng không bay đến nước này phải mang đủ nhiên liệu máy bay cho chuyến trở về hoặc đổ xăng ở nơi khác.
Lạm phát và giá nhiên liệu gia tăng đã đẩy Pakistan vào một cuộc khủng hoảng kinh tế như Sri Lanka. Quốc gia này đang tìm kiếm gói cứu trợ từ IMF.
Ở Đông Nam Á, Myanmar và Lào cũng phải đối mặt với tình trạng thiếu xăng và dầu diesel. Myanmar không thể thanh toán cho hàng nhập khẩu do thiếu hụt đồng đô la. Tại Lào, người dân xếp hàng dài tại các trạm xăng dầu vào tháng trước khi quốc gia này phải vật lộn để đảm bảo đủ nhiên liệu nhập khẩu.
Châu Phi cũng bị ảnh hưởng đặc biệt nghiêm trọng, Kenya, Senegal, Nam Phi và thậm chí cả quốc gia sản xuất dầu Nigeria cũng trong tình trạng thiếu nhiên liệu. Các hãng hàng không hoạt động tại một số khu vực châu Phi đã phải hủy chuyến bay hoặc đổ đầy nhiên liệu máy bay ở nơi khác.
Một nguyên nhân khiến cuộc khủng hoảng nhiên liệu ở các quốc gia đang phát triển trở nên nghiêm trọng là do nhu cầu tăng vọt từ các quốc gia đang phát triển. Theo Cơ quản quản lý thông tin năng lượng, dự trữ xăng tại khu vực New York đã giảm xuống mức thấp nhất kể từ năm 2017.
Trong khi đó, châu Âu cũng đang mua lượng nhiên liệu dự trữ khổng lồ cho máy bay với kỳ vọng du lịch sẽ bùng nổ vào mùa hè năm nay. “Châu Âu là nơi có nhu cầu lớn và sẽ không dễ thay thế. Các thị trường mới nổi sẽ khó cạnh tranh,” theo Virendra Chauhan.
Nạn đói và mất điện đang chớm nở trong khủng hoảng kinh tế tại các quốc gia đang phát triển
Nhu cầu tăng nhưng nguồn cung không tăng. Trong thời kỳ đại dịch, khi nhu cầu sụt giảm, hoạt động tại các nhà máy lọc dầu ở các nước như Philippines, Australia, New Zealand và Singapore đã giảm và hàng tồn kho giảm. Giờ đây, các nhà máy lọc dầu đang chạy đua để xây dựng lại hàng tồn kho.
Người mua đang đối mặt với bài toán nan giải là tìm dầu thô ở đâu.
Vấn đề đối với nhiều người là tìm dầu thô ở đâu. Các quốc gia giàu có đang mua nguồn cung từ các nguồn cung truyền thống như Trung Đông, một số quốc gia đang phát triển tích cực mua dầu giảm giá của Nga bất chấp lo ngại làm mất lòng Mỹ và châu Âu. Tháng trước, một khối lượng dầu khổng lồ chiết khấu của Nga đã hướng đến Ấn Độ và Trung Quốc.