Các chuyên gia cho rằng, cần nhiều giải pháp cấp bách, thậm chí vượt tiền lệ để có thể cứu doanh nghiệp trong bối cảnh đặc biệt khó khăn như hiện nay.
Doanh nghiệp bị bồi thêm cú đấm
Ngày 29/5, số liệu của Tổng cục Thống kê công bố cho thấy, có hơn 88.000 doanh nghiệp đã rời thị trường trong 5 tháng đầu năm 2023, tăng 22,6% so với cùng kỳ năm trước. Tính bình quân, có 17,6 nghìn doanh nghiệp rút lui khỏi thị trường mỗi tháng.
Tính riêng tháng Năm, cả nước có hơn 12 nghìn doanh nghiệp thành lập mới, giảm 24,2% so với tháng trước và giảm 9,5% so với cùng kỳ năm trước. Có 5.952 doanh nghiệp quay trở lại hoạt động trên cả nước, giảm 38,1% so với tháng trước và tăng 14,3% so với cùng kỳ năm 2022; có 5.364 doanh nghiệp đăng ký tạm ngừng kinh doanh có thời hạn, giảm 25,1% và tăng 8,1%; có 4.717 doanh nghiệp ngừng hoạt động chờ làm thủ tục giải thể, giảm 19,2% và tăng 12,7%; có 1.223 doanh nghiệp hoàn tất thủ tục giải thể, giảm 19% và giảm 8,7%
VnExpress và Ban Nghiên cứu phát triển kinh tế tư nhân (Ban IV) thực hiện khảo sát 9.556 doanh nghiệp. Kết quả cho thấy bức tranh đặc biệt khó khăn khi có đến 82% dự kiến giảm quy mô, tạm dừng hoặc ngừng kinh doanh trong các tháng còn lại của 2023. Trong số các DN còn hoạt động, 71% dự kiến giảm quy mô lao động. Trong số đó, trên 22% dự kiến giảm hơn một nửa nhân sự; 80,3% doanh nghiệp dự kiến giảm doanh thu (29,5% giảm trên 50%).
Triển vọng kinh tế Việt Nam các tháng còn lại được hơn 80% doanh nghiệp đánh giá tiêu cực hoặc rất tiêu cực.
Doanh nghiệp đang đối mặt với sức ép bên ngoài (suy thoái kinh tế toàn cầu, lạm phát tăng cao, nhu cầu mua hàng giảm) và sức ép bên trong (tắc nghẽn dòng vốn, điều kiện kinh doanh không thuận lợi, lo ngại nguy cơ bị hình sự hoá…).
Các đề xuất giải cứu cho doanh nghiệp do đó cũng tập trung vào các nhóm vấn đề này, nhất là những yếu tố xuất phát từ nội tại.
Cần tung các giải pháp cấp thiết
Khơi thông dòng vốn cho doanh nghiệp là giải pháp đầu tiên được đề cập. Theo ví von của ông Trịnh Xuân An, Đại biểu tỉnh Đồng Nai, “Vốn là máu của doanh nghiệp. Một khi cơ thể ốm yếu mà không đủ máu thì đã ốm sẽ ốm hơn”. Mặc dù mặt bằng lãi suất hiện giảm nhưng doanh nghiệp vẫn phải vay với mức trên 10%, chưa bao gồm các chi phí khác. Điều này khiến doanh nghiệp khó lòng trụ được.
Ông An cho rằng cần có những hành động quyết liệt hơn với thị trường vốn, có thể là một chính sách vượt tiền lệ, như yêu cầu lãi suất cho vay giảm xuống dưới 9% với điều kiện cho vay “dễ thở” hơn. Ngoài ra ông cho rằng có thể dùng quỹ hỗ trợ doanh nghiệp để bơm vốn, nhất là với nhóm sản xuất.
TS Nguyễn Tú Anh, Vụ trưởng Vụ Tổng hợp (Ban Kinh tế Trung ương) cũng cho rằng thời điểm này cần ưu tiên, tính toán việc giảm lãi suất. Theo ông, chỉ khi lãi suất giảm, doanh nghiệp mới bớt được áp lực về chi phí vốn, có thêm cơ hội để vượt qua khó khăn.
Ông tính toán, chi phí lãi vay mà doanh nghiệp, người dân Việt Nam phải chịu là hơn 1,13 triệu tỷ đồng với lãi suất bình quân 10% một năm, tương đương 12% GDP. Lãi suất cho vay nếu giảm 1 điểm phần trăm thì nền kinh tế sẽ được hỗ trợ hơn 113.000 tỷ đồng. Con số này còn lớn hơn các gói hỗ trợ phục hồi kinh tế hiện tại.
Uỷ viên thường trực Uỷ ban Kinh tế của Quốc hội, ông Nguyễn Mạnh Hùng cho biết, cơ quan này từng đề nghị Ngân hàng Nhà nước tính tới bỏ room tín dụng. Bởi theo quan điểm của Uỷ ban Kinh tế, room tín dụng tạo cơ chế xin cho, phụ thuộc trần tín dụng gây cản trở doanh nghiệp chủ động trong tiếp cận vốn. Quan điểm của Ngân hàng Nhà nước có thể không nhất thiết giữ room tín dụng nhưng cũng chưa khẳng định cụ thể về lộ trình bỏ.
Kiến nghị gửi Thủ tướng của Ban IV đề cập về việc các doanh nghiệp đề xuất Chính phủ nghiên cứu một gói tín dụng ưu đãi cho các ngành, lĩnh vực chủ lực với những khoản mục dành cho các doanh nghiệp quy mô nhỏ, vừa.
Doanh nghiệp cũng đề nghị Chính phủ cho phép ngân hàng thương mại trong nước được mua lại các trái phiếu sắp đến hạn, xử lý nó như một dạng tín dụng đặc biệt. Hiện lượng trái phiếu này có giá trị vượt nhiều lần khả năng mua lại của các doanh nghiệp trong nước.
Giải pháp thứ hai được đề cập chính là tập trung vào giảm phí, chi phí cho doanh nghiệp. Như việc tiếp tục chính sách giảm 2% VAT giống giai đoạn 2022 và thực hiện kéo dài, thậm chí áp dụng hết 2025, thay vì chỉ trong 6 tháng cuối năm 2023.
Thực tế, ông Trần Văn Lâm, Uỷ viên Thường trực Uỷ ban Tài chính – Ngân sách của Quốc hội cho rằng, việc giảm VAT trong 6 tháng khó mang lại sự phục hồi như kỳ vọng.
Ý kiến của nhiều doanh nghiệp đưa ra là, Chính phủ cân nhắc tiếp tục giãn, hoãn, giảm các khoản phí liên quan đến bảo hiểm xã hội, kinh phí công đoàn, đồng thời xem xét mức đóng thuế thu nhập cá nhân mới nhằm giúp giảm chi phí cho lao động.
Chính phủ cũng cần đẩy nhanh việc hoàn thuế cho các doanh nghiệp. Bởi trước đó, hàng loạt công ty trong ngành cao su, nhựa, đồ gỗ, sắn phản ánh về việc bị kẹt lại hàng chục, trăm tỷ đồng do chưa được hoàn VAT.
Ban IV cho rằng, Chính phủ có thể tính một số cơ chế đặc biệt như cho phép doanh nghiệp được hoàn thuế trong 3 tháng, sau khi hoàn thành xuất khẩu đơn hàng. Sẽ tiến hành hậu kiểm để kiểm soát rủi ro, chống gian lận thuế.
Cải thiện môi trường đầu tư kinh doanh đang bị chững lại là giải pháp thứ 3 được đề cập. Thủ tục hành chính được đánh giá đang là rào cản lớn ảnh hưởng đến vận hành của doanh nghiệp. Theo ông, thời gian này, Quốc hội cần tháo gỡ ngay những vướng mắc pháp lý cho doanh nghiệp, nhất là ở nhóm bất động sản, đầu tư công, giao thông.
Giải pháp 0 đồng trước đó được các chuyên gia đánh giá là góp phần gỡ tắc pháp lý, giúp phá băng bất động sản, chữa được căn bệnh đội vốn, thiếu vốn của thị trường này. Nếu thành công trong việc gỡ khó cho bất động sản sẽ giúp khơi thông lại dòng chảy kinh tế.
Phó tổng thư ký Liên đoàn Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI), ông Đậu Anh Tuấn lưu ý nên hạn chế thanh, kiểm tra doanh nghiệp, cơ sở kinh doanh; cùng với đó là cắt giảm các thủ tục không cần thiết để doanh nghiệp tiết kiệm thời gian và những khoản phí không cần thiết.
Nhiều doanh nghiệp đề xuất cơ quan chức năng sớm hoàn thành điều tra các vụ án để doanh nghiệp yên tâm sản xuất. Có thể Chính phủ cân nhắc đến nghị quyết không hình sự hoá các quan hệ kinh tế, dân sự như những năm 1997-2000.
Phát triển thị trường nội địa để bổ trợ cho cầu quốc tế đang suy giảm cũng được đề cập. Và để làm được điều này, theo đại biểu Quốc hội Trần Hoàng Ngân, cần đầu tư mạnh mẽ hơn cho bộ phận nghiên cứu và phát triển trong doanh nghiệp, đồng thời có chính sách khuyến khích về thuế, phí, có gói hỗ trợ cho người dân.
Nhiều khuyến nghị đối với thị trường quốc tế cho rằng Chính phủ cần tiếp tục đàm phán thương mại để phát triển, đa dạng hoá thị trường đầu ra, đầu vào để giảm phụ thuộc vào các thị trường truyền thống.
Trong diễn biến mới nhất, tại công điện ra ngày 26/5, Thủ tướng Phạm Minh Chính đã yêu cầu tiếp tục tìm cách hạ lãi suất; sớm hoàn VAT cho doanh nghiệp; thực hiện miễn, giảm thuế phí cũng như đề xuất các chính sách khác nếu còn dư địa. Thủ tướng cũng yêu cầu các đơn vị cắt giảm thủ tục hành chính, xử lý các cán bộ sợ trách nhiệm không dám thực thi công vụ.