Kinh tế thế giới trở nên mong manh hơn bởi Covid-19 và chiến sự tại Ukraine bị bồi thêm cú đấm từ El Nino – hiện tượng khí hậu gắn với nhiệt độ cao.
Thế giới đang đối mặt với chu kỳ El Nino đắt đỏ nhất
El Nino là hiện tượng khí hậu tự nhiên thường gắn liền với nhiệt độ cao trên toàn cầu, gây hạn hán ở một số khu vực và mưa lớn ở các nơi khác. Hôm 8/6, các nhà khoa học ở Trung tâm dự báo khí hậu thuộc Cục quản lý đại dương và khí quyển quốc gia Mỹ (NOAA) xác nhận thông tin El Nino đã bắt đầu ở Thái Bình Dương.
Theo giới phân tích, điều này có thể sẽ tạo ra sự hỗn loạn, nhất là ở các nền kinh tế mới nổi đang có mức tăng trưởng nhanh. Và một số vấn đề trở nên nghiêm trọng hơn khi thường xuyên xảy ra thiếu điện và mất điện. Nắng nóng cực đoan khiến sức khỏe gặp nhiều vấn đề. Tăng rủi ro cháy rừng bởi khô hạn. Mùa màng thất bát, ngập lụt, nhà cửa đã bị phá hủy.
Nhiều nước trên thế giới đang đối mặt với tình trạng lạm phát.
Mô hình của Bloomberg Economics cho thấy, trước đây, các đợt El Nino gây tác động rõ rệt lên lạm phát toàn cầu. Giá hàng hóa phi năng lượng tăng trung bình ở mức 3,9%, trong khi đó dầu tăng 3,5%. Tăng trưởng GDP, đặc biệt các nước như Brazil, Australia, Ấn Độ bị kéo tụt.
Kể từ khi các nhà khí tượng học theo dõi thì thế giới hiện đang phải đối mặt với chu kỳ El Nino đắt đỏ nhất. Nó đã bắt đầu làm tăng rủi ro stagflation (lạm phát cao kèm tăng trưởng chậm).
Những rủi ro thế giới phải đối mặt
Ngân hàng Trung ương Ấn Độ nói rằng đang theo dõi sát sao hiện tượng khí hậu này. Trong khi đó hồi tháng 3, Peru thông báo về kế hoạch chi hơn 1 tỷ USD nhằm đối phó với các vấn đề về khí hậu, thời tiết của năm nay.
Theo nhà kinh tế học Bhargavi Sakthivel tại Bloomberg Economics nhận định. Chính sách có thể giúp điều tiết nhu cầu, nhưng El Ninos lại chủ yếu ảnh hưởng tới nguồn cung. Vị này cũng cảnh báo rằng, các ngân hàng trung ương khó có thể làm gì nhiều với tình hình này.
Như ở Chile, El Nino gây ra mưa lớn. Việc tiếp cận các mỏ đồng – nơi cung cấp gần 30% đồng cho thế giới để tạo ra các sản phẩm như chip máy tính, xe hơi, đồ gia dụng gặp khó khăn khiến sản lượng giảm. Ngoài ra, việc vận chuyển hàng chậm trễ gây ảnh hưởng đến giá kim loại này.
Trong khi ở Trung Quốc, nhiệt độ cao khiến gia súc chết hàng loạt, còn lưới điện luôn trong tình trạng căng thẳng. Hè năm ngoái, khô hạn khiến giới chức Trung Quốc phải ngừng cấp điện cho nhiều nhà máy suốt gần 2 tuần. Hoạt động cung ứng cho nhiều gã khổng lồ như Apple hay Tesla vì thế bị gián đoạn. Trung Quốc dự báo điện trong hè năm nay còn thiếu nhiều hơn.
Nếu Brazil, Việt Nam hay nhiều nhà cung cấp cà phê hàng đầu khác chịu tác động từ El Nino thì giá của một cốc cà phê cũng có thể tăng lên.
Các nhà kinh tế tại Fed Dallas năm 2019 đã cảnh báo về thiệt hại từ các chu kỳ El Nino, rằng nó “có thể sẽ gây tác động tiêu cực lâu dài lên tăng trưởng GDP, thậm chí có thể thay đổi hoàn toàn quỹ đạo GDP”.
Trong khi, các nhà khoa học tại Đại học Dartmouth tháng trước đã ước tính chu kỳ El Nino năm 1997-1998 gây thất thoát số tiền khoảng 5.700 tỷ USD GDP toàn cầu trong 5 năm sau đó. Mô hình dự báo của họ cho thấy, đến cuối thế kỷ này, El Nino sẽ gây thiệt hại 84.000 tỷ USD. Theo nhóm tác giả, tính trung bình, mỗi chu kỳ El Nino sẽ khiến cho nền kinh tế toàn cầu thiệt hại 3.400 tỷ USD.
Các nước ở vùng nhiệt đới và nam bán cầu đang đối mặt với rủi ro này cấp bách nhất. El Nino theo mô hình của Bloomberg có thể khiến tăng trưởng GDP hàng năm tại Ấn Độ và Argentina giảm 0,5% và giảm 0,3% đối với Peru, Australia, Philippines.
Nhiệt độ tăng cao, cộng với giá cả leo thang sẽ khiến cho hiện tượng khí hậu này gây hậu quả trầm trọng hơn. Năm nay, châu Á lập nhiều kỷ lục về thời tiết. Trong khi Trung tâm Dự báo Thời tiết Mỹ đưa ra cảnh báo rằng trong vài tháng tới, tình hình sẽ nghiêm trọng hơn.
Ngoài ra, theo Saul Kavonic – Giám đốc nghiên cứu năng lượng và tài nguyên tại Credit Suisse: “Thời tiết ngày càng biến động khiến rủi ro mất an ninh năng lượng tăng theo, cụ thể là mất điện do thiếu nhiên liệu”.
North American Electric Reliability (NERC) – cơ quan giám sát sự ổn định của lưới điện tại Bắc Mỹ đưa ra cảnh báo rằng, nắng nóng lan rộng khiến phần lớn nước Mỹ đang đối mặt với nguy cơ mất điện tăng cao trong hè này.
An ninh lương thực cũng bị đe dọa bởi hiện tượng El Nino. Dù một số vùng trồng trọt được hưởng lợi từ lượng mưa tăng nhưng rất nhiều mặt hàng thiết yếu khác như dầu cọ, bột mỳ, đường, cacao, lúa lại trồng ở những nơi không thuận lợi về thời tiết.