Bất cứ khi nào có lạm phát, giữa các nhà kinh tế cũng như các chính trị gia luôn có một cuộc tranh cãi về nguyên nhân. Tình trạng lạm phát ở Mỹ hiện nay cũng không phải là ngoại lệ khi mới tuần trước giữa tỷ phú Jeff Bezos và Tổng thống Joe Biden đã nổ ra cuộc cãi vã về việc ai là người gây ra lạm phát.
Người giàu gây ra lạm phát?
Biden đã tweet: “Bạn muốn giảm lạm phát? Hãy đảm bảo rằng các doanh nghiệp giàu nhất phải nộp thuế đầy đủ.” Ngay lập tức ông Bezos, một trong những người giàu nhất hành tinh, phản ứng lại, cho rằng những lời ông Biden nói là tin giả, và hãng tin chống giả mới được thành lập nên “soi”. Bezos viết: “Tăng thuế doanh nghiệp là một vấn đề thảo luận. Kiểm soát lạm phát cũng là một vấn đề thảo luận. Trộn chúng với nhau là một cách hiểu sai. “
Có vẻ như số tiền này là không đủ đô la, ông tiếp tục vào ngày hôm sau, rằng chính các gói kích thích rót tới 1,9 nghìn tỷ đô la vào các dự án cơ sở hạ tầng của Chính phủ Mỹ đã góp phần làm gia tăng lạm phát, rằng lạm phát là một loại thuế đánh vào nghèo nhất là nghèo, nên nói đổ lỗi cho nhà giàu chẳng giúp ích được gì là sai lầm. Lạm phát ở Mỹ vào tháng 4 ở mức 8,3% so với cùng kỳ năm ngoái, mức cao nhất trong vòng bốn mươi năm qua.
Một phát ngôn viên của Nhà Trắng sau đó đã đưa ra một tuyên bố, nói rằng Jeff Bezos chỉ trích các chính sách kinh tế của Biden chỉ vì Tổng thống Mỹ ủng hộ công nhân tổ chức công đoàn, một phong trào đang hình thành ở Amazon nơi ông Bezos làm chủ tịch hội đồng quản trị. Tổng thống Joe Biden cũng khoe rằng năm nay chính phủ Mỹ sẽ cắt giảm thâm hụt ngân sách 1,5 nghìn tỷ USD, theo ông, đây là một trong những cách để giảm bớt áp lực lạm phát.
Jeff Bezos cũng ăn miếng trả miếng, cho rằng công đoàn không gây ra lạm phát, tương tự như người giàu không gây ra lạm phát, chỉ có chi tiêu ngân sách thiếu thận trọng mới gây ra lạm phát. Trên thực tế, lạm phát đang gây khó khăn cho Amazon, công ty quý trước đã lỗ lần đầu tiên sau bảy năm do chi phí lao động tăng cao. Trong quý đó, chi phí hoạt động của công ty đã tăng 6 tỷ đô la do năng suất giảm, lạm phát và tình trạng thừa công suất trong kho so với nhu cầu.
Điều thú vị là nhà kinh tế học nổi tiếng Lawrence Summers, cựu Bộ trưởng Tài chính Mỹ, đã bảo vệ ông Biden, cho rằng Jeff Bezos nói như vậy là sai. “Hoàn toàn hợp lý khi tin rằng chúng ta nên tăng thuế để giảm nhu cầu, từ đó kiềm chế lạm phát; mức tăng này phải lũy tiến hết mức có thể ”- ông viết, ngụ ý rằng càng giàu thì thuế càng phải cao. Ông Summers nói thêm rằng đây là lập trường của ông đối với người giàu, mặc dù trước đó ông đã nhấn mạnh rằng chi tiêu chính phủ tăng thực sự đang góp phần vào lạm phát.
Doanh nghiệp tranh thủ tăng giá?
Các nhà kinh tế như Lawrence Summers cho rằng không có chuyện doanh nghiệp dội nước theo mưa, tự do tăng giá nên gây áp lực lên lạm phát, nhưng các nhà kinh tế khác cho rằng có. Như cô Lindsay Owen của Groundwork Collaborative đã nói, ai không biết, nhưng các doanh nghiệp thích lạm phát vì nó tạo cơ hội cho họ tăng giá một cách trắng trợn.
Thậm chí, bà cho biết nhiều doanh nghiệp không muốn tăng sản lượng dù hàng đang khan hiếm nhằm lợi dụng nhu cầu cao, nguồn cung hạn chế để tăng giá. Một khi mặt bằng giá mới được người tiêu dùng chấp nhận, họ sẽ không chấp nhận giảm giá dù giá nguyên liệu đầu vào đã hạ nhiệt. Bà dẫn một nghiên cứu của Viện Chính sách Kinh tế cho thấy, có tới 54% giá tăng là do doanh nghiệp chủ động tăng chứ không phải do chi phí đầu vào tăng.
Khi Slate đặt câu hỏi rằng quy luật cung cầu buộc các doanh nghiệp phải cạnh tranh với nhau nên giá cả luôn phản ánh đúng thị trường, bà Owen cho rằng điều đó chỉ đúng với những doanh nghiệp bình thường; và những doanh nghiệp đang chiếm lĩnh thị trường có sức mạnh tăng giá mà không ai có thể kiểm soát được.
Tình hình càng khó khăn hơn khi chuỗi cung ứng bị phá vỡ, gây ra tình trạng khan hiếm hàng hóa khắp nơi – thiếu hàng, người dân tranh nhau mua, giá cả tự nhiên tăng. Mẫu xe bán tải chạy điện F-150 Lightning của Ford có giá bán lẻ chính thức 91.000 USD, nhưng do khan hàng nên nhiều đại lý nâng giá lên 145.000 USD nhưng người tiêu dùng vẫn mua. Sữa bột trẻ em khan hàng đến mức eBay đội giá cao gấp nhiều lần bình thường nhưng người dân vẫn tranh nhau mua.
Các chính trị gia thường tranh luận như bà Owen. Chẳng hạn, Thượng nghị sĩ Elizabeth Warren khi chất vấn chủ tịch Fed, Jerome Powell, đã hỏi rằng liệu thị trường tập trung đến mức doanh nghiệp có thể dễ dàng tăng giá mà không sợ bị cạnh tranh hay không. Ông Powell đáp lại một cách hòa nhã rằng có thể được, nhưng cũng có thể là do nhu cầu tăng mạnh.
Dù sao, ông nói, họ tăng giá vì họ có thể làm điều đó. Đó chính xác là điều mà bà Warren muốn nhấn mạnh – doanh nghiệp thích tăng giá, không ai có thể làm gì họ. Đương nhiên, bước tiếp theo của các nhà lập pháp Mỹ sẽ là kiểm soát giá cả – một biện pháp phi thị trường sẽ gây khó khăn hơn cho nền kinh tế.
Người lao động gây ra lạm phát?
Một hướng “đổ lỗi cho lạm phát” rất bất ngờ được cho là do người lao động. Tờ Wall Street Journal có bài viết về chủ đề này, mô tả việc người lao động nhảy việc, đòi lương cao nên góp phần duy trì tình trạng lạm phát cao như hiện nay. Bài báo cho biết có tới 64% người lao động nhảy việc cho biết công việc mới mang lại cho họ mức lương cao hơn công việc cũ, vì vậy càng có nhiều động lực để họ chuyển từ công việc này sang công việc khác miễn là họ có thể thương lượng được. lương cao hơn. Cuộc khảo sát cho thấy một nửa nhận được mức lương cao hơn tới 11% so với trước đây và khoảng 9% số người được khảo sát cho biết họ đang nhận mức lương cao hơn 50% so với mức lương cũ.
Mức lương hiện tại của công nhân Mỹ tăng trung bình 6% trong tháng 3 so với mức 3,4% cùng kỳ năm ngoái; Bài báo cho rằng chính việc tăng lương mạnh mẽ này trong nhiều lĩnh vực kinh tế sẽ khiến lạm phát ở mức cao trong những quý tới mặc dù các yếu tố lạm phát khác đang giảm bớt sức nóng như tắc nghẽn chuỗi cung ứng. , nguồn cung hạn chế hoặc giá nhiên liệu tăng mạnh. Đáng ngạc nhiên là có tới 27% nhà kinh tế được Wall Street Journal khảo sát cho rằng lương tăng là yếu tố rủi ro gia tăng lạm phát hơn cả cuộc chiến ở Ukraine hay yếu tố chuỗi cung ứng. hóa học.
Nhiều nhà kinh tế khác cho rằng lương tăng là kết quả của lạm phát chứ không phải là nguyên nhân. Người lao động yêu cầu một mức lương cao hơn để bù đắp cho sức mua bị mất. Chi phí nhân công hiện chiếm một phần tương đối nhỏ trong giá thành sản phẩm. Theo nghiên cứu của Viện Chính sách Kinh tế, có tới 54% là do doanh nghiệp chủ động tăng giá, trong khi chi phí nhân công chỉ chiếm 8% trong yếu tố tăng giá bán. Tỷ lệ này thấp hơn trước, nhất là trong thời kỳ phong trào công đoàn ở Mỹ còn mạnh và quyền lực thương lượng tiền lương vẫn còn cao.
Điều kỳ lạ là việc nâng lãi suất cao hơn lạm phát danh nghĩa lại ít được đề cập. Fed đang lén lút tăng lãi suất trong khi thị trường nín thở chờ đợi – bởi tăng lãi suất quá mạnh, quá nhanh sẽ dẫn đến suy thoái kinh tế chứ không phải lạm phát như hiện nay, có kẻ thua nhưng có kẻ thắng.