Qua công tác quản lý giám sát, Bộ Tài chính nhận thấy thị trường trái phiếu doanh nghiệp (TPDN) còn tiềm ẩn rủi ro, qua đó cần giám sát một cách chặt chẽ để giúp cho thị trường phát triển lành mạnh hơn, theo thông tin từ Bộ Tài Chính.
Tài sản đảm bảo của trái phiếu doanh nghiệp còn nhiều rủi ro tiềm ẩn. Cụ thể, các tháng đầu năm 2021, Bộ Tài chính cho biết các trái phiếu doanh nghiệp phát hành riêng lẻ, trái phiếu doanh nghiệp có tài sản đảm bảo chiếm 50,9%, trái phiếu doanh nghiệp không có tài sản đảm bảo chiếm 49,1% trong đó trái phiếu do các tổ chức tín dụng (TCTD), công ty chứng khoán phát hành chiếm con số 76%.
Những tháng đầu năm 2021, Trong số 300 doanh nghiệp phát hành trái phiếu riêng lẻ thì có 207 doanh nghiệp phát hành trái phiếu có tài sản đảm bảo. Tài sản đảm bảo chủ yếu là chứng khoán, bất động sản, dự án hay chương trình.
Tỷ lệ những trái phiếu cố tài sản đảm bảo tuy cao nhưng trên thực tế thì chất lượng của những tài sản đảm bào này lại chủ yếu là các dự án hay tài sản hình thành trong tương lai hoặc cổ phiếu của doanh nghiệp. Thường thì không thể định giá chính xác được giá trị của các tài sản đảm bảo này hoặc có biến động lớn theo diễn biến của thị trường.
Chính vì lẽ đó, khi thị trường bất động sản hoặc chứng khoán có biến động sẽ dẫn đến việc giá trị của tài sản đảm bảo sẽ không đủ để trả gốc, lãi của trái phiếu. Nhưng bên cạnh đó, những tài sản đảm bảo của trái phiếu lại có thể dùng để bảo bảo cho những khoản vay, những khoản phát hành trái phiếu khác của doanh nghiệp. Chính vì vậy, các nhà đầu tư cần đánh giá kỹ hơn các rủi ro này.
Doanh nghiệp thua lỗ nhưng vẫn phát hành trái phiếu doanh nghiệp
Trên thị trường, có rất nhiều doanh nghiệp có vốn chủ sở hữu nhỏ nhưng lại phát hành trái phiếu doanh nghiệp với khối lượng lớn. Chính vì vậy, kết quả hoạt động, sản xuất của doanh nghiệp luôn trong tình trạng thua lỗ qua các năm.
Nhất là với nhóm bất động sản, trong năm 2021, trong số hơn 100 doanh nghiệp BĐS phát hành trái phiếu doanh nghiệp riêng lẻ, đã có tới 26 doanh nghiệp báo cáo lỗ trong sáu tháng đầu năm. Hệ số vay nợ trên vốn chủ sở hữu bình quân của những doanh nghiệp BĐS niêm yết là 2,5 lần, trong đó các doanh nghiệp BĐS chưa niêm yết là 8,1 lần tại thời điểm 30/06.
Trên thị trường sơ cấp trái phiếu doanh nghiệp riêng lẻ, theo số liệu thống kê cho thấy xu hướng giảm mua từ các nhà đầu tư cá nhân chuyên nghiệp. Tuy nhiên, tại thị trường thứ cấp thì tỷ lệ nắm giữ trái phiếu của nhừng nhà đầu tư cá nhân vẫn duy trì ở mức cao.
Theo như Bộ Tài chính, Luật Doanh nghiệp, Luật Chứng khoán và các Nghị định về việc phát hành trái phiếu doanh nghiệp đã quy định rõ chỉ những nhà đầu tư chứng khoán chuyên nghiệp mới có thể mua và giao dịch trái phiếu doanh nghiệp phát hành riêng lẻ. Vì lẽ đó, trước khi cân nhắc mua trái phiếu doanh nghiệp riêng lẻ, nhà đầu tư cần nghiên cứu kỹ các quy định về điều kiện, tài liệu chứng minh và những quy định về việc xử phạt vi phạm đối với nhà đầu tư chứng khoán chuyên nghiệp.
Từ ngày 01/01/2021, việc phát hành trái phiếu doanh nghiệp được quy định đồng bộ tại Luật Chứng khoán năm 2019, Luật Doanh nghiệp năm 2020 và các Nghị định, Thông tư hướng dẫn. Sau 11 tháng triển khai các quy định mới về phát hành TPDN, thị trường TPDN tiếp tục là kênh huy động vốn quan trọng của các doanh nghiệp trong bối cảnh tín dụng ngân hàng được Ngân hàng Nhà nước điều hành thận trọng với khối lượng phát hành đạt trên 495 ngàn tỷ đồng, trong đó khối lượng TPDN phát hành riêng lẻ chiếm 94.5%, còn lại là TPDN phát hành ra công chúng chiếm 5.5% tổng khối lượng phát hành.
Các tổ chức tín dụng và doanh nghiệp bất động sản là các nhà phát hành lớn nhất trên thị trường – chiếm lần lượt 34% và 27.7% tổng khối lượng phát hành, còn lại là các doanh nghiệp thương mại, dịch vụ, sản xuất và công ty chứng khoán. Về cơ cấu nhà đầu tư, các công ty chứng khoán và ngân hàng thương mại là các nhà đầu tư chính trên thị trường sơ cấp, tỷ trọng mua TPDN riêng lẻ của nhà đầu tư cá nhân giảm so với năm 2020.
Bộ Tài chính đã chỉ đạo UBCKNN triển khai các đoàn kiểm tra về tình hình phát hành, cung cấp các dịch vụ liên quan đến TPDN tại một số doanh nghiệp phát hành và công ty chứng khoán. Trên cơ sở kết quả kiểm tra tại 09 công ty chứng khoán và 02 doanh nghiệp phát hành, bước đầu đã ghi nhận và triển khai thủ tục xử phạt vi phạm hành chính đối với 02 doanh nghiệp phát hành, 01 công ty chứng khoán.
UBCKNN đã ban hành Quyết định xử phạt vi phạm hành chính đối với CTCP Tập đoàn VsetGroup do có hành vi chào bán TPDN thông qua phương tiện thông tin đại chúng cho đối tượng nhà đầu tư không xác định mà không đăng ký với UBCKNN theo quy định của pháp luật chứng khoán; số tiền xử phạt vi phạm hành chính là 600 triệu đồng và đã yêu cầu doanh nghiệp phải thu hồi toàn bộ trái phiếu đã phát hành.
Hiện nay, UBCKNN đang tiếp tục thực hiện thủ tục để xử phạt CTCP Tập đoàn Apec Group đối với hành vi tương tự. Trong thời gian tới, UBCKNN sẽ tiếp tục kiểm tra, kiểm soát chặt chẽ việc phát hành trái phiếu của các doanh nghiệp phát hành với quy mô lớn so với vốn tự có, phát hành không có tài sản đảm bảo và phát hành nhiều đợt.