Rug pull nổi lên như một trò lừa trong hệ sinh thái DeFi gây thiệt hại hàng tỷ USD tới các nhà đầu tư.
Rug pull là gì?
Rug pull là một trong những loại lừa đảo xảy ra trong thị trường tiền điện tử. Xuất phát từ cụm từ “pull the rug out from under (someone)”, rug pull được hiểu nôm na là “qua cầu rút ván”.
Các vụ lừa đảo rug pull ám chỉ các dự án được thiết kế bài bản, chuyên nghiệp. Sau khi sở hữu được 1 khoản đầu tư, nhóm phát triển dự án nhanh chóng phát hành token và IDO trên các sàn giao dịch DEX như Uniswap hay PancakeSwap.
Sau đó, các dự án này tiến hành pump các đồng token, thực hiện marketing rầm rộ nhằm “lùa gà”. Khi giá token tăng cao và đến một mức độ nào đó, nhóm dự án và các nhà đầu tư sẽ rút vốn khỏi pool thanh khoản hoặc bán tháo toàn bộ token trước khi giá của token này về con số 0. Sau khi lấy 1 khoản tiền khổng lồ, nhóm người này sẽ “chạy mất hút”, đồng thời xóa game và cao chạy xa bay.
Rug pull là kiểu lừa đảo thường thấy ở thị trường tài chính phi tập trung. Bởi vì ở thị trường tài chính truyền thống việc pump một tài sản có giá tương đối khó, song việc này ở DeFi khá đơn giản.
Để token “bay giá” nó cần có pool thanh khoản. Việc stake để tăng thanh khoản và đẩy giá token là một yếu tố cần thiết. Việc tạo một token không quá khó khăn ở các blockchain Ethereum (ETH) và Binance Smart Chain (BSC).
Pool token cộng với pool thanh khoản tỷ lệ thuận với nhau và tạo nên giá trị của token.
Sau nhà phát triển dự án rút sạch vốn từ pool thanh khoản sẽ khiến thị trường đảo chiều, các nhà đầu tư đều bán tháo tài sản và khiến giá trị token bằng 0, lúc này tính thanh khoản của dự án sẽ mất hoàn toàn.
Các loại rug pull
Cách lừa đảo quen thuộc nhất là khi người tạo nên token rút toàn bộ tiền khỏi sàn giao dịch để giá trị token đó bằng 0.
Việc giới hạn vị thế bán token (Limiting sell orders) là một trong những hình thức lừa đảo tinh vi mà các nhà làm dự án lừa đảo người dùng. Nghĩa là chỉ những người tạo ra token mới có thể thực hiện lệnh bán.
Sau đó, những người này thông báo rằng các nhà đầu tư cần mua đồng ETH (hoặc 1 đồng tiền có giá trị cao) để đổi lấy token dự án.
Khi nhiều người mua ETH, giá ETH được đẩy lên cao, nhóm lừa đảo sẽ chuyển toàn bộ tiền ETH đổi token dự án vào 1 wallet khác, bỏ lại token dự án vô giá trị. Bên chịu thiệt hại lớn nhất vẫn thuộc về phía người dùng.
Có thể chia Rug pull thành 3 loại: Hard rug-pull, Soft rug-pull và Fake rug-pull.
Hard rug-pull: Nghĩa là đội code dự án mở một giao thức khác để họ có thể rút tiền bị lock trong các hợp đồng thông minh. Các giao thức này được ngụy trang giống như 1 phần mềm virus để ăn cắp data từ người dùng, đánh cắp token của người dùng vì pool thanh khoản không bị khóa.
Soft rug-pull: Các nhà phát triển dự án bán dần lượng token đã tung ra trước đó, trước khi để giá trị của token đó bằng 0, họ sẽ đóng cửa dự án và bỏ trốn.
Fake rug-pull: Về cơ bản đây là hoạt động thị trường biến động gây biến động về giá token khiến nó giống như rug pull.
Dấu hiệu nhận ra rug pull
Ẩn danh
Các dự án có dấu hiệu rug pull thường có 1 đội ngũ phát triển “bí ẩn”, các dự án thường không công khai thành viên, hầu hết là ẩn danh. Chỉ có phương pháp kiểm tra KYC mới giúp người dùng chọn đúng dự án với đội phát triển có tên tuổi rõ ràng.
Không khóa thanh khoản
Khi thanh khoản không bị lock có nghĩa là số lượng tài sản được rút khỏi pool thanh khoản là ngẫu nhiên. Điều này trái ngược với các dự án tiếng tăm thường lock thanh khoản từ 80-100% trong vòng 12 tháng, thậm chí là 3-5 năm.
Quy tắc 5%
Các dự án có dấu hiệu lừa đảo đều sở hữu 5-10 wallet nắm giữ số lượng lớn token. Nếu bạn nhìn thấy 1 wallet chứa 5% nguồn cung token trở lên thì hãy cảnh giác. Đó là 1 vụ lừa đảo rug pull
Để biết các wallet sở hữu bao nhiêu token, bạn có thể truy cập Etherscan, BscScan, CoinMarketCap, TRONSCAN,… đặc biệt lưu tâm đến những dự án nhỏ lẻ nhưng giá token tăng cao đột biến.
Website “ẩu”
Nếu website của dự án “ẩu” hoặc copy nguyên dự án của một nền tnarg khác, không có lộ trình phát triển thì hãy lưu tâm, đặc biệt lượng tương tác trên mạng xã hội thấp, nhiều tài khoản clone cũng là 1 trong những lý do có thể đánh giá dự án có rug pull hay không.
Token tăng đột biến, APY “ảo”
Hầu hết các vụ rugpulls thường đẩy giá token lên mạnh từ 50 đến hàng nghìn lần chỉ trong vòng 24 giờ. Nó được pump giá mạnh và dump giá rất nhanh. Ngoài ra, những kẻ lừa đảo thường cam kết APY (lợi nhuận hàng năm) rất lớn (hơn 500%) hòng đánh vào tâm lý các nhà đầu tư.
Các vụ rug pull chấn động
Squid Game
Squid Game là một trong những ví dụ điển hình. Token SQUID đã được đội ngũ phát triển đẩy giá lên hơn 75.000%. Sau đó nhóm này đã bán tháo toàn bộ token ở mức giá 2.860 USD.
Luna Yield
Vào tháng 8/2021, dự án Luna Yield đã đánh cắp của các nhà đầu tư số tiền lên tới 7 triệu USD. Sau khi rút hết tiền (unstake) khỏi thanh khoản, nhóm này đã xóa toàn bộ dự án bao giồm website, mạng xã hội,….
Thodex
Năm 2021, nền tảng Thodex tại Thổ Nhĩ Kỳ đã sập cùng với 2 tỷ USD biến mất. Giám đốc Faruk Fatih Özer đã bỏ trốn sang Albania và bị cơ quan quốc tế Interpol truy nã.
Đến hiện tại, người ta vẫn không thể biết được tung tích của khoản tiền 2 tỷ USD kia ở đâu.
WhaleFarm
Vào tháng 6/2021, dự án WhaleFarm đã sập chỉ sau vài phút ra mắt. Nhóm phát triển dự án này đã lấy đi 2,3 triệu USD từ các nhà đầu tư. Điều đáng nói, cho đến nay không ai biết đội ngũ phát triển dự án này là ai và số tiền kia đã đi về đâu.
AnubisDAO
Dự án lấy cảm hứng từ thần Ai Cập Anubis, AnubisDAO được quảng cáo là một dự án tiền điện tử thuộc OlympusDAO .
Thế nhưng chưa đầy 24 tiếng ra mắt, ngay sau khi huy động được gần 55.000 ETH tương đương 60 triệu USD (Tại thời điểm 2021) thì đội ngũ phát triển dự án này đã ôm toàn bộ tiền và cao chạy xa bay trong sự ngỡ ngàng của các nhà đầu tư.
CryptoBike
CryptoBike (CB token) là GameFi yêu cầu người tham gia bỏ 1 khoản tiền nhận xe đạp NFT. Người chơi sử dụng NFT này để thực hiện nhiệm vụ và kiếm token. Trong trường hợp người chơi rút sớm khỏi game sẽ bị phạt, trong 6 ngày có thể rút token về và hưởng lợi từ những lần chơi tiếp theo.
Tuy nhiên, đến ngày 1/12022, một lệnh bán tháo 6 triệu CB token xảy ra khiến giá đồng coin này giảm mạnh từ 0,82 USD xuống chỉ còn 0,046 USD. Số token này tương đương 60% tổng nguồn cung. Đội ngũ phát triển game nói rằng dự án đã bị hack.
Nhiều nhà đầu tư truy gốc địa chỉ wallet và phát hiện ra tài khoản này liên quan đến đội ngũ phát triển dự án. Đơn vị kiểm toán Solidproof công bố danh tính người đứng sau xây dựng Crypto Bike là một lập trình viên Việt Nam, điều đáng nói, website dự án đã bị đóng cửa, nhóm Telegram HT Ventures không còn hoạt động.
Những người có liên quan đến CryptoBike nói rằng họ không liên quan đến việc bán tháo. Phía CryptoBike thông báo sẽ hoàn trả 70% số tiền đã bỏ vào dự án của nhà đầu tư.
Các quan điểm và ý kiến được thể hiện bởi tác giả, hoặc bất kỳ người nào được đề cập trong bài viết này, chỉ nhằm mục đích cung cấp thông tin và chúng không cấu thành lời khuyên về tài chính, đầu tư hoặc các lời khuyên khác.