Cùng với sự phát triển mạnh mẽ của tiền điện tử, hàng loạt các công cụ phái sinh được ra đời nhằm hỗ trợ việc cung cấp các công cụ đầu tư liên quan đến đầu tư tài sản kỹ thuật số hay các hợp đồng tương lai cho Bitcoin hay altcoin. Vậy thị trường phái sinh là gì? Cùng ViMoney tìm hiểu về khái niệm và thị trường hấp dẫn này nhé!
1. Thị trường phái sinh là gì?
Đây là khái niệm để chỉ các công cụ phái sinh liên quan đến thị trường tài sản kỹ thuật số. Phái sinh là hợp đồng tài chính dựa trên mức giá tương lai của tài sản giao dịch được thực hiện giữa 2 hay nhiều bên khác nhau. Thị trường phái sinh tiền điện tử là thị trường các công cụ tài chính hay các hợp đồng thứ cấp nhận được giá trị thông qua tài sản kỹ thuật số chính.
Trong nhiều thập kỷ qua, các công cụ phái sinh đã phát triển và khẳng định vị thế quan trọng trong lĩnh vực tài chính. Thông thường, các công cụ phái sinh thường sử dụng các loại tài sản cơ bản là tiền tệ hoặc tiền mã hóa, trái phiếu, cổ phiếu, các loại hàng hóa, lãi suất và chỉ số thị trường.
Một trong những quy định của công cụ phái sinh trong cách thức giao dịch khác với các phương pháp khác là các công cụ này có thể được thực hiện giữa các khách hàng với nhau hoặc trên sàn giao dịch. Khách hàng có thể lựa chọn phương thức phù hợp với nhu cầu giao dịch của mình.
2. Mục tiêu của công cụ phái sinh trong giao dịch tài sản kỹ thuật số
Các công cụ phái sinh thường được sử dụng để đầu cơ tài sản khi kỳ vọng mức giá của tài sản cơ bản này sẽ có thay đổi trong tương lai hoặc để đề phòng rủi ro khi các nhà giao dịch muốn ngăn ngừa những biến động giá khó lường của thị trường.
3. Sự khác biệt giữa thị trường phái sinh tiền điện tử và thị trường giao ngay
Thị trường giao ngay là thị trường cho phép các nhà giao dịch có thể thực hiện các hoạt động mua và bán các loại tài sản kỹ thuật số bất cứ lúc nào. Tuy vậy, thị trường này cũng có những hạn chế khi nhà đầu tư luôn bị chi phối bởi sự biến động của giá tài sản.
Ngoài ra, đối với thị trường giao ngay, các nhà giao dịch cần phải trực tiếp sở hữu tài sản mà họ muốn đầu cơ. Còn đối với thị trường phái sinh, nhà đầu tư không cần phải sở hữu các tài sản kỹ thuật số mà vẫn có thể thực hiện giao dịch các hợp đồng theo giá tiền điện tử mà mình lựa chọn.
4. Phân loại phái sinh
Các dạng phái sinh thường gặp bao gồm: hợp đồng tương lai, hợp đồng có kỳ hạn, hợp đồng vĩnh cửu, hợp đồng quyền chọn và hợp đồng hoán đổi.
4.1 Hợp đồng tương lai và Hợp đồng kỳ hạn
Về cơ bản, hợp đồng tương lai và hợp đồng kỳ hạn là những loại hợp đồng tương tự nhau. Đối với 2 loại hợp đồng này, người mua sẽ phải thực hiện việc mua tài sản ở mức giá thỏa thuận tại một thời điểm cụ thể trong tương lai. Các hợp đồng có kỳ hạn được giao dịch trên các sàn giao dịch phi tập trung (OTC) nên thường có sự linh hoạt hơn khi cho phép các nhà giao dịch được tùy chỉnh theo yêu cầu.
4.2 Hợp đồng quyền chọn
Đây là loại hợp đồng mà người mua có quyền mua hoặc bán tài sản cơ bản ở một mức giá đã được định sẵn. Tuy nhiên, một điểm khác biệt là nhà giao dịch không nhất thiết phải tiến hành giao dịch mua bán tài sản.
4.3 Hợp đồng hoán đổi
Hợp đồng hoán đổi là một loại hợp đồng phái sinh được sử dụng để trao đổi 2 loại tài sản kỹ thuật số với nhau giữa các bên trao đổi. Các hoạt động hoán đổi này thường liên quan đến tiền tệ, hàng hóa hay lãi suất.
Thông thường, các hoạt động hoán đổi thường được thực hiện để trao đổi giữa một dòng tiền cố định lấy một dòng tiền thả nổi. Hay có thể hiểu đó là các hoạt động hoán đổi lãi suất để chuyển từ khoản vay có lãi suất thay đổi sang khoản vay có lãi suất cố định và ngược lại.
5. Cách giao dịch các hợp đồng phái sinh
5.1 Hợp đồng tương lai Bitcoin
Hợp đồng tương lai Bitcoin (BTC) là một thỏa thuận giữa 2 bên quy định về mức giá cố định để mua và bán BTC vào một thời điểm cụ thể trong tương lai. Khi thực hiện hợp đồng tương lai BTC, các bên tham gia không cần trực tiếp sở hữu tài sản tiền điện tử mà chỉ cần sử dụng một loại tiền tệ khác đã thỏa thuận để thanh toán hợp đồng (USD, EU,…). Điểm khác biệt giữa các công cụ phái sinh khác và hợp đồng tương lai chính là thời điểm cụ thể trong tương lai đã được lựa chọn trước đó.
Cách đầu tư vào hợp đồng tương lai BTC
Khi đầu tư vào hợp đồng tương lai BTC, điều đầu tiên cần phải lưu ý đó là thời hạn của hợp đồng. Thông thường, các sàn giao dịch phái sinh tài sản kỹ thuật số thường cung cấp nhiều lựa chọn về thời hạn như hàng tuần, hàng quý,…
Cùng xem qua một ví dụ cụ thể:
Giả sử, bạn đang muốn giao dịch một hợp đồng BTC hàng tuần, mỗi hợp đồng trị giá 1USD khi giá BTC ở mức 10.000 USD. Như vậy, bạn sẽ cần 10.000 hợp đồng để mở một vị thế trị giá 1 BTC.
Khi đó, bạn có thể lựa chọn Long (đặt cược giá tăng) hoặc Short (đặt cược giá giảm) và nền tảng giao dịch sẽ khớp bạn với một nhà giao dịch khác có yêu cầu ngược lại bạn. Tức là, nếu bạn lựa chọn mở vị thế Long thì hợp đồng của bạn sẽ khớp với người chọn vị thế Short.
Sau thời hạn 1 tuần, hợp đồng sẽ được giải quyết và một trong hai bên giao dịch sẽ phải trả cho bên còn lại. Nếu bạn chọn Short và một tuần sau giá tài sản giảm xuống, bạn sẽ thu được lợi nhuận; còn nếu giá tăng thì bạn sẽ lỗ.
5.2 Hợp đồng quyền chọn Bitcoin
Cũng với ví dụ trên và áp dụng hợp đồng quyền chọn thay cho hợp đồng tương lai sẽ có những thay đổi cơ bản. Sau khi hợp đồng hết hạn, chủ sở hữu hợp đồng có quyền chọn Mua – Call với giá thỏa thuận hoặc Bán – Put với giá đã thỏa thuận. Việc đưa ra lựa chọn hoàn toàn phụ thuộc vào chủ sở hữu hợp đồng quyền chọn cho dù họ có thực hiện quyền của mình hay không.
Cách đầu tư vào hợp đồng quyền chọn BTC
Ví dụ: Nếu bạn mua hợp đồng quyền chọn mua BTC với giá 10.000 USD với thời hạn 1 tuần thì sau khi hết hạn, bạn sẽ có quyền mua 1 BTC với giá 10.000 USD. Nếu tại thời điểm hợp đồng quyền chọn hết hạn, giá BTC tăng lên 11.000 USD thì bạn sẽ chắc chắn thực hiện quyền mua của mình vì bạn chỉ phải mua 1 BTC với giá 10.000 USD và có thể bán trên thị trường để lãi ngay 1.000 USD. Nếu tại thời điểm đó, giá BTC giảm xuống dưới 10.000 USD, bạn có thể không cần thực hiện quyền mua đó và chỉ phải thanh toán phần phí bảo hiểm quyền chọn hết hạn.
Phần chi phí bảo hiểm chính là điều kiện rằng buộc của hợp đồng quyền chọn. Khi quyền chọn bị hết hạn và nhà giao dịch không thực hiện quyền mua hoặc bán của mình thì phải thanh toán mức phí bảo hiểm này.
5.3 Hợp đồng vĩnh cửu Bitcoin
Đối với hợp đồng vĩnh cửu, các nhà giao dịch có thể giữ các vị thế của họ mở không thời hạn, miễn là đáp ứng đủ yêu cầu là tài khoản phải ký quỹ một số lượng tài sản tối thiểu.
Một trong những yếu tố cần xem xét nữa đó là Funding Rate. Đây làm một cơ chế giúp gắn kết giá của Bitcoin với giá của hợp đồng vĩnh cửu bởi sẽ luôn có một mức chênh lệch giữa giá giao dịch thực tế BTC và giá thỏa thuận trong hợp đồng.
Hiện tại trên thị trường, Runding Rate > 0 (dương) thể hiện việc nhiều hợp đồng Long dự đoán xu hướng giá sẽ tăng. Những người mở hợp đồng Long sẽ trả tiền Funding Rate cho những người mở hợp đồng Short và ngược lại. Có thể hiểu, khoản thanh toán này sẽ được các nhà giao dịch thực hiện trực tiếp với nhau mà thông qua bất kỳ sở giao dịch nào.
Cách đầu tư vào hợp đồng vĩnh cửu Bitcoin
Vẫn với ví dụ trên khi thực hiện hợp đồng vĩnh cửu BTC/USD trị giá $1 BTC. Nếu giá BTC giao dịch ở mức 10.000 USD, bạn có thể mở một vị thế 10.000 hợp đồng để giao dịch tương đương với 1 BTC. Nếu xác định đầu tư dài hạn, bạn có thể giữ vị thế của mình tới thời điểm đạt mức giá mà bạn kỳ vọng. Khi bạn chọn đóng vị thế, sàn giao dịch sẽ thanh toán khoản chênh lệch giữa giá mua và giá hiện tại của tài sản. Khoản thanh toán mà bạn nhận được cơ bản đến từ nhà giao dịch khác chọn bán khống short và bị mất tiền.
6. Sử dụng đòn bẩy trong giao dịch phái sinh
Đòn bẩy là phương thức hỗ trợ nhà đầu tư có thể giao dịch một vị trí có giá trị cao hơn nhiều so với số tiền kỹ quỹ ban đầu mà bạn có.
Ví dụ, nếu bạn sử dụng đòn bẩy 100x, điều này cũng có nghĩa là với 100 USD mà bạn có, bạn có thể giao dịch với 1 vị trí trị giá x 100 lần, tương đương với 10.000 USD. Việc sử dụng đòn bẩy giúp nhà đầu tư tăng lợi nhuận đáng kể nhưng cũng tiềm ẩn nhiều rủi ro nếu có biến động giá xảy ra ngược với xu hướng đầu tư của bạn.
7. Có thể giao dịch phái sinh tiền điện tử ở đâu
Hầu hết các loại hợp đồng phái sinh tài sản kỹ thuật số đều có thể thực hiện trên các sàn giao dịch tiền điện tử được quản lý và các sàn giao dịch truyền thống.
Theo các sàn giao dịch truyền thống, kể từ tháng 12/2017, Sàn giao dịch hàng hóa Chicago CME Group và Sàn Chicago Board OptionsExchange (CBOE) đều cung cấp hợp đồng tương lai BTC. Đây được coi là 2 sàn giao dịch phái sinh lớn nhất thế giới với tổng khối lượng giao dịch chiếm 20% toàn thế giới.
Các tổ chức trao đổi cũng cung cấp các loại hợp đồng này. LedgerX, tổ chức cung cấp dịch vụ phái sinh tiền điện tử cũng bắt đầu cho phép giao dịch các hợp đồng hoán đổi và quyền chọn kể từ tháng 10/2017, ngay sau khi được ỦY ban Giao dịch hàng hóa tương lai Mỹ (CFTC) chấp thuận.
Ngoài ra, hàng loạt các sàn giao dịch tiền điện tử lớn cũng cung cấp dịch vụ giao dịch tiền điện tử phái sinh như Binance, FTX, ByBit, OKEx,…
Nguồn: Tổng hợp