Thị trường tiền ảo nói chung và Bitcoin nói riêng đang là xu thế đầu tư mới trên thị trường đầu tư, thu hút sự quan tâm của nhiều người. Tuy nhiên, vẫn còn rất nhiều người e ngại vấn đề giá trị nội tại của tiền ảo. Trong bài viết này, chúng ta sẽ cùng tìm hiểu đầu tư tiền ảo là gì và có nên đầu tư tiền ảo hay không.
Tiền ảo là gì?
Tiền ảo (virtual currency) là một dạng tiền kỹ thuật số (digital money) không được kiểm soát và phát hành bởi chính phủ mà được phát triển dựa trên công nghệ chuỗi khối (Blockchain) và các giải số học phân cấp. Một số nhóm, cộng đồng cụ thể chấp nhận tiền ảo làm phương tiện thanh toán và có thể chuyển nhượng, lưu trữ hoặc giao dịch.
Thuật ngữ tiền ảo ra đời vào năm 2012, khi Ngân hàng Trung ương Châu Âu (ECB) định nghĩa tiền ảo để phân loại các loại “tiền kỹ thuật số trong môi trường không được kiểm soát, do các nhà phát triển (developer) phát hành, kiểm soát và được sử dụng như một phương thức thanh toán giữa các thành viên trong một cộng đồng cụ thể. Các Sở Thuế vụ (IRS) tại Mỹ mô tả tiền ảo là “cơ quan đại diện kỹ thuật số của một giá trị có chức năng như một đơn vị tính toán, vật lưu trữ giá trị và một phương tiện trao đổi.”
Thế giới của tiền ảo đã mở rộng đáng kể kể từ năm 2012 để bao gồm nhiều dạng tiền khác nhau không tuân theo định nghĩa của ECB về thuật ngữ này. Ví dụ: một số loại tiền điện tử nhất định, được coi là một dạng tiền ảo, như XRP của Ripple, không được kiểm soát chặt chẽ hoặc được sử dụng bởi một cộng đồng ảo nào.
Tiền ảo cũng không thể phát triển như một phương thức thanh toán hoặc phương tiện trao đổi trong xã hội chính thống. Chúng thường được sử dụng trong các cộng đồng trò chơi hoặc một tài sản mang tính đầu cơ. Liệu chúng có nổi lên như một vật lưu trữ giá trị, như vàng, hay không vẫn còn là một câu hỏi.
Ngoài ra, tiền ảo còn chứa nhiều câu hỏi về quy định. Mặc dù tiền ảo vẫn chưa được kiểm soát trong phần lớn các khu vực tài chính, nhưng tình hình đó đang dần bắt đầu thay đổi. Bitcoin, tiền điện tử có vốn hóa thị trường lớn nhất, được hợp pháp hóa ở El Salvador.
Tại Mỹ, nơi có thị trường tài chính phức tạp nhất thế giới, tiền ảo cũng không được kiểm soát. Nhưng các cơ quan quản lý đang xem xét quy định đối với tiền ảo một cách nghiêm túc. Ủy ban Giao dịch và Chứng khoán (SEC) muốn đưa các sàn giao dịch tiền điện tử dưới sự giám sát của mình. IRS đánh thuế các giao dịch liên quan đến một số loại tiền ảo, chẳng hạn như tiền điện tử.
Các loại tiền ảo
Tiền ảo đóng
Loại tiền ảo đóng, như tên gọi, hoạt động trong một hệ sinh thái được kiểm soát và riêng tư. Nó không thể được chuyển đổi thành một loại tiền ảo khác hoặc thành một loại tiền tệ fiat trong thế giới thực. Ví dụ về tiền ảo đóng là tiền dùng trong hệ thống trò chơi. Mặc dù các loại tiền tệ như vậy có thể được sử dụng trong môi trường tương ứng của chúng (trong trường hợp này là game), chúng không thể được chuyển đổi thành tiền mặt trong thế giới thực.
Tiền ảo mở
Tiền ảo mở còn được gọi là tiền ảo chuyển đổi vì chúng có thể được chuyển đổi sang các dạng tiền khác. Chúng hoạt động trong hệ sinh thái mở và có thể được chuyển đổi thành một loại tiền tệ khác trong nền tảng hoặc bên ngoài nền tảng. Ví dụ về các loại tiền ảo mở là stablecoin và tiền điện tử. Bitcoin và Ethereum, hai loại tiền điện tử lớn nhất tính theo vốn hóa thị trường, có thể được chuyển đổi thành các loại tiền điện tử khác hoặc một số loại tiền tệ fiat nhất định. Quá trình chuyển đổi này được IRS coi là một giao dịch thương mại và bị đánh thuế.
Mặc dù hầu hết các loại tiền ảo mở đều là phi tập trung, nhưng một số loại tiền điện tử nhất định như XRP của Ripple được thiết kế tập trung, có nghĩa là một cơ quan trung ương chịu trách nhiệm sản xuất và phân phối chúng.
Ưu điểm của tiền tệ ảo
- Tiền ảo không có chi phí sản xuất và phí lưu trữ vật lý đắt đỏ.
- Công nghệ của tiền ảo làm tăng tốc độ giao dịch và xóa bỏ ranh giới vật lý.
- Các loại tiền ảo phi tập trung có thể loại bỏ các bên trung gian trong quá trình giao dịch tiền tệ và thiết lập kết nối trực tiếp giữa hai bên giao dịch.
- Các loại tiền ảo có thể được lập trình để hoàn thành các giao dịch tự động. Ví dụ: các hợp đồng thông minh trên blockchain của Ethereum có thể giữ và chuyển tiền trong tài khoản ủy thác giữ (escrow account) mà không cần sự can thiệp của con người.
- Tiền ảo là kho lưu trữ giá trị kỹ thuật số và có thể gán giá trị cho các nhóm đối tượng khác nhau, từ mã thông báo trò chơi đến tác phẩm nghệ thuật.
Nhược điểm của tiền ảo
- Tiền ảo là mục tiêu hấp dẫn của tin tặc. Đã có nhiều trường hợp hack mạng blockchain để lấy cắp tiền điện tử, đặc biệt là Bitcoin.
- Mặc dù tiền ảo không có chi phí sản xuất hoặc phí lưu trữ vật lý, nhưng tiền ảo có các chi phí liên quan khác. Ví dụ: người dùng tiền điện tử được yêu cầu lưu trữ chúng trong ví kỹ thuật số. Tại các sàn giao dịch, tiền điện tử cũng có chi phí lưu ký.
- Tiền ảo có thể tiếp tay cho lừa đảo. Một số đợt phát hành coin đầu tiên (ICO), trở nên phổ biến sau khi giá tiền điện tử tăng vọt, thực sự là trò lừa đảo, trong đó các nhà phát triển tư nhân bán các mã token vô giá trị, không thể chuyển đổi thành các loại tiền tệ khác.
- Các loại tiền ảo không được kiểm soát không cung cấp các quyền truy đòi hợp pháp cho các nhà đầu tư vì chúng được phát hành bởi các tổ chức tư nhân và phần lớn, không được quản lý bởi các cơ quan tài chính.
- Các loại tiền ảo được giao dịch trên các sàn giao dịch, chẳng hạn như tiền điện tử, có thể bị biến động giá rất cao.
Sự khác biệt giữa tiền tệ kỹ thuật số, tiền ảo và tiền điện tử
Mặc dù chúng nghe có vẻ giống nhau và hoạt động theo cách tương tự, nhưng thực tế thì tiền kỹ thuật số, tiền ảo và tiền điện tử lại khác nhau. Dưới đây là những điểm khác biệt chính giữa ba loại tiền này:
- Tất cả các loại tiền ảo và tiền điện tử đều là tiền kỹ thuật số. Tuy nhiên, không phải tất cả các loại tiền kỹ thuật số đều thuộc hai loại đó. Ví dụ: CBDC không phải là tiền ảo hoặc tiền điện tử.
- Các loại tiền kỹ thuật số có thể được kiểm soát hoặc không được kiểm soát. Một ví dụ về tiền tệ kỹ thuật số được quản lý là CBDC. Ví dụ về các loại tiền kỹ thuật số không được kiểm soát là Bitcoin và Ethereum. Phần lớn các loại tiền ảo không được kiểm soát, trong khi tiền điện tử không được quản lý ở bất kỳ khu vực pháp lý nào.
- Không phải tất cả các loại tiền kỹ thuật số đều được bảo mật bằng mật mã. Tiền điện tử luôn sử dụng mật mã để bảo mật mạng, trong khi tiền ảo có thể sử dụng hoặc không thể sử dụng mật mã để bảo mật mạng.
Có nên đầu tư tiền ảo không?
Không thể phủ nhận những lợi ích cũng như tiềm năng của tiền ảo nhưng tại Việt Nam hiện nay vẫn chưa có khung quy định cụ thể dành cho tiền ảo. Vào tháng 2/2014, Ngân hàng nhà nước Việt Nam đã đưa ra thông báo đầu tiên như sau: “Mọi hoạt động sử dụng Bitcoin để thanh toán tại Việt Nam sẽ không được pháp luật bảo vệ và thừa nhận, tuy nhiên không vi phạm điều khoản nào trong pháp luật Việt Nam”. Điều này khiến cho nhiều người lo ngại về những rủi ro khi đầu tư vào tiền ảo.
Tiền ảo là hình thức đầu tư siêu lợi nhuận, cơ hội kiếm được rất nhiều tiền nhưng rủi ro cũng luôn tiềm ẩn. Do đó, bạn nên đầu tư với số vốn mà bạn có thể mất và tự chịu trách nhiệm với số tiền đó của mình.