Zimbabwe đã trở thành điểm mấu chốt để Trung Quốc phá vỡ quyền kiểm soát các nguồn tài nguyên khoáng sản của phương Tây.
Cách đây một thời gian, Đại sứ quán Mỹ tại Zimbabwe đã tài trợ cho một tổ chức có tên là “Quỹ Ủy thác Thông tin cho Phát triển”. Tổ chức này có nhiệm vụ đào tạo các nhà báo và đăng các bài báo làm mất uy tín các doanh nghiệp do Trung Quốc tài trợ ở Zimbabwe, mỗi bài lên tới 1.000 USD. GDP bình quân đầu người của Zimbabwe năm 2019 chỉ là 1.463 USD. Với mức giá 1.000 USD cho mỗi bài báo, đây là con số đáng mơ ước của người dân Zimbabwe.
Trung Quốc đã làm gì ở Zimbabwe, và tại sao Mỹ lại lo lắng như vậy?
1. Nông nghiệp của Zimbabwe và Trung Quốc
Zimbabwe, nằm ở đông nam châu Phi. Đất đai ở đây màu mỡ, diện tích canh tác lên tới 500 triệu mẫu và bình quân đầu người là 70 mẫu, thích hợp để làm nông nghiệp. Khi Zimbabwe độc lập lần đầu tiên vào năm 1980, ngoài việc tự đáp ứng nhu cầu lương thực, Zimbabwe còn có thể xuất khẩu 1 triệu tấn ngô mỗi năm trở thành “vựa lúa Châu Phi.”
Nhưng dù canh giữ vùng đất canh tác rộng lớn, những người da đen ở Zimbabwe không thu được nhiều lợi ích. Bởi vì, 2000 năm trước, đất đai của Zimbabwe về cơ bản là do người da trắng chiếm hữu. 300.000 người da trắng chiếm 80% diện tích đất canh tác, và tất cả đều là đất đai màu mỡ. Đa số người dân Zimbabwe chỉ có 20% đất đai, phần lớn là đất đai cằn cỗi.
Kết quả là, chính phủ Zimbabwe đã thực hiện cải cách nông nghiệp, quốc hữu hóa đất đai của thực dân da trắng và phân phối lại cho người da đen canh tác.
Tất nhiên, điều này làm mất lòng các nước phương Tây. Các nước phương Tây bắt đầu áp đặt các biện pháp trừng phạt đối với Zimbabwe và không thu mua nông sản, và thu nhập ngoại hối của Zimbabwe bị giảm mạnh.
Vấn đề lớn hơn là sản xuất nông nghiệp đòi hỏi vốn, công nghệ, máy móc nông nghiệp, cơ sở hạ tầng,… và những thứ này không được cung cấp cho nông dân da đen ở Zimbabwe. Điều này cũng dẫn đến sự sụp đổ của nền nông nghiệp Zimbabwe, sản lượng lương thực giảm mạnh và một phần ba người dân nước này đói quanh năm.
Nhưng tất cả điều này đang âm thầm thay đổi. Năm 2010, theo yêu cầu của Tổng thống Zimbabwe Robert Mugabe khi đó, Trung Quốc bắt đầu thực hiện hỗ trợ nông nghiệp cho Zimbabwe và thành lập Trung tâm Công nghệ Nông nghiệp Zimbabwe – Trung Quốc tại thủ đô Harare. Trung tâm đầu tiên đào tạo cán bộ kỹ thuật nông nghiệp trong cả nước, hàng năm đào tạo hàng trăm người, đến năm 2017 đã đào tạo được 3.000 người, bước đầu giảm bớt tình trạng thiếu kỹ thuật viên nông nghiệp.
Trung Quốc đã cung cấp cho Zimbabwe các khoản vay bằng USD, chỉ tính từ năm 2006, nước này đã cho vay tổng cộng khoảng 1,1 tỷ USD.
Với sự trợ giúp của Trung Quốc, sản xuất nông nghiệp của Zimbabwe bắt đầu phục hồi trong năm Mugabe từ chức, tức là năm 2017. Chẳng hạn, sản lượng ngô đạt 1,8 triệu tấn, tăng mạnh 252% so với 512.000 tấn năm 2016. Tất nhiên, đây chỉ là mức tăng trưởng phục hồi, cùng với thời tiết khắc nghiệt quá mức, sản lượng nông nghiệp của Zimbabwe đã biến động đáng kể trong những năm gần đây.
Mức tăng trưởng bùng nổ thực sự sẽ đến vào năm 2021. Năm nay, Zimbabwe dự kiến sẽ có một vụ thu hoạch ngũ cốc bội thu, riêng sản lượng ngô sẽ đạt 2,5 triệu tấn. Cùng với sản lượng ngũ cốc truyền thống là 360.000 tấn, tình trạng thiếu đói sẽ được cải thiện đáng kể. Với tốc độ này, Zimbabwe sẽ hoàn toàn không còn nạn đói trong vòng vài năm tới. Zimbabwe từng được mệnh danh là “vựa lúa của châu Phi” đang quay trở lại.
2. Tại sao phương Tây không hài lòng với Trung Quốc về vấn đề Zimbabwe
Zimbabwe vui mừng với sự thay đổi này, nhưng phương Tây rất không hài lòng.
Một khi nền nông nghiệp của Zimbabwe được khôi phục, tin đồn rằng cải cách ruộng đất đã gây ra suy thoái kinh tế sẽ bị loại bỏ và niềm tin của người châu Phi đối với chính quyền phương Tây sẽ thay đổi đáng kể. Theo quan điểm của phương Tây, Trung Quốc đang giúp người châu Phi “nổi dậy”.
Ngoài nông nghiệp, điều khiến Mỹ lo sợ hơn cả là sự hợp tác giữa Trung Quốc và Zimbabwe về tài nguyên khoáng sản.
Zimbabwe cũng rất giàu tài nguyên khoáng sản.
Dữ liệu cho thấy Zimbabwe có trữ lượng crôm đã được chứng minh là 608 triệu tấn, đứng đầu thế giới; 2,8 tỷ tấn kim loại nhóm bạch kim, đứng thứ hai trên thế giới, với trữ lượng 27 tỷ tấn than và 20 nghìn tỷ feet khối khí mê-tan trong than. Tổng thống Zimbabwe Emmerson Dambudzo Mnangagwa đương nhiệm có một câu nói nổi tiếng:
Tài nguyên khoáng sản của Zimbabwe phong phú đến mức các nhà đầu tư sẽ chỉ thảo luận về loại quặng nào không có ở đây, chứ không phải ở đó có loại quặng gì.
Thủ tướng Zimbabwe Emmerson Dambudzo Mnangagwa
Có tài nguyên không có nghĩa là bạn có thể giàu. Làm thế nào để nhận ra tiền mặt là một bài toán khó. Khai thác đòi hỏi phải xây dựng đường xá, mua thiết bị kỹ thuật, xây dựng các cơ sở sản xuất điện,.. Với mối quan hệ hợp tác trong lĩnh vực nông nghiệp, Zimbabwe chọn hợp tác với Trung Quốc trong lĩnh vực tài nguyên khoáng sản.
Kết quả là Trung Quốc đã mở rộng từ “trồng trọt” sang “đào” ở Zimbabwe.
Ví dụ, Sinosteel mua lại nhà sản xuất quặng crom lớn nhất Zimbabwe và thu được trữ lượng quặng crom khoảng 80 triệu tấn; tập đoàn mỏ than Pingdingshan thành lập một mỏ than với sản lượng hàng năm 3 triệu tấn ở Lupane. Đặc biệt trong năm nay, Zimbabwe đã phát hiện ra quặng sắt với trữ lượng ước tính khoảng 30 tỷ tấn, lớn hơn cả quặng sắt Simandou ở Guinea.
Sự kiểm soát của phương Tây đối với châu Phi không chỉ là nông nghiệp mà còn là tài nguyên khoáng sản, việc kiểm soát tài nguyên khoáng sản cũng là một phần quan trọng trong việc kiểm soát thế giới của phương Tây. Giờ đây, Zimbabwe đã trở thành điểm mấu chốt để Trung Quốc phá vỡ quyền kiểm soát các nguồn tài nguyên khoáng sản của phương Tây. Tất nhiên là Mỹ đang rất vội vàng.
Đồng thời, Trung Quốc đang tái cấu trúc chuỗi công nghiệp ở Zimbabwe, và Zimbabwe tình cờ là một trong những điểm mấu chốt quan trọng của Sáng kiến “Vành đai và Con đường.” Tuy nhiên, năm ngoái, Zimbabwe đã rút giấy phép hoạt động của một số công ty khai thác của Trung Quốc.
Đây chính là điều mà Mỹ không hài lòng nhất, bởi vì Mỹ luôn muốn kiểm soát thế giới và kiểm soát châu Phi. Phương tiện cốt lõi là kiểm soát chuỗi công nghiệp và tạo ra lợi nhuận bằng cách cố định phần lớn các nước đang phát triển ở mức thấp hơn của nền công nghiệp.