Ukraine sa lầy trong khủng hoảng địa chính trị, El Salvador bị tàn phá bởi Bitcoin, Argentina, Pakistan nợ nần … Ai sẽ là cái tên bị phá sản tiếp theo sau Sri Lanka?
Sri Lanka, từng là một trong những quốc gia có thu nhập trung bình và cao ở Nam Á, đã sụp đổ, trở thành quốc gia thị trường mới nổi đầu tiên phá sản trong “cơn bão tăng lãi suất” gần đây của Cục Dự trữ Liên bang Mỹ. Và đây mới chỉ là phần mở đầu của kịch bản, với nguy cơ nợ nần hội tụ thành “cơn lốc xoáy” mạnh, bộ phim phá sản sẽ được dàn dựng ở nhiều quốc gia hơn.
Charlie Robertson, nhà kinh tế trưởng toàn cầu tại Renaissance Capital, cho biết: “Mức độ sụt giảm của trái phiếu thật đáng kinh ngạc. Đợt bán tháo này là một trong những đợt lớn nhất mà tôi từng thấy trong 25 năm qua”. Các nhà đầu tư đã rút 52 tỷ USD từ thị trường trái phiếu mới nổi trong năm nay, theo JPMorgan Chase & Co.
Giám đốc điều hành IMF, Kristalina Georgieva đã gióng lên hồi chuông báo động trong tuần này: “Tình hình đang trở nên tồi tệ hơn đối với các nền kinh tế đang trong hoặc gần khủng hoảng nợ, bao gồm 30% các nước thị trường mới nổi và 60% các nước thu nhập thấp”.
Hai động lực chính của khủng hoảng nợ
Các cuộc khủng hoảng nợ trên thị trường mới nổi không thể tách rời hai yếu tố chính: xung đột Nga-Ukraine và việc Mỹ tăng lãi suất tích cực để chống lạm phát.
Giá năng lượng và lương thực đã tăng vọt kể từ khi xung đột Nga-Ukraine bùng nổ, giáng một đòn mạnh vào nhiều nước đang phát triển phụ thuộc vào nhập khẩu. Nhiều nhà xuất khẩu dầu mỏ, đặc biệt là các nước trong khu vực vùng Vịnh, được hưởng lợi từ việc giá dầu tăng.
Ngoài ra, các đợt tăng lãi suất tích cực của Cục Dự trữ Liên bang để kiềm chế lạm phát cao kỷ lục đã dẫn đến đồng đô la mạnh hơn, gây thêm áp lực lên các nền kinh tế thị trường mới nổi vốn phải trả nợ bằng đồng đô la, trong khi các điều kiện tài chính thắt chặt hơn đang làm tổn hại hệ thống tài chính của các quốc gia đó.
Ukraine: Có khả năng tiếp bước Sri Lanka
Xung đột Nga-Ukraine bùng nổ khiến các nhà đầu tư ồ ạt chạy trốn nợ Ukraine, khiến lợi tức trái phiếu Ukraine tăng cao. Lợi tức trái phiếu kho bạc kỳ hạn 10 năm đã tăng hơn 30 điểm phần trăm kể từ đầu năm.
Ukraine hiện là quốc gia có nhiều khả năng tiếp bước Sri Lanka nhất. Ukraine đã vay nợ nước ngoài để lấp đầy lỗ hổng trong ngân sách tăng vọt kể từ khi xung đột nổ ra vào tháng 2/2022. Thâm hụt ngân sách hàng tháng hiện tại là 9 tỷ đô la, tăng từ 5 tỷ đô la trong những ngày đầu của cuộc xung đột.
El Salvador: Bị mắc kẹt bởi Bitcoin
El Salvador, quốc gia đầu tiên trên thế giới chấp nhận Bitcoin làm tiền tệ hợp pháp, đã mất hơn một nửa giá trị do sự sụp đổ của Bitcoin thời gian gần đây. Lợi tức trái phiếu kỳ hạn 10 năm của El Salvador đã tăng hơn 18% trong năm nay do các nhà đầu tư phá sản.
Các nhà phân tích tại Fitch cho biết: “Việc áp dụng bitcoin làm tiền tệ pháp định làm tăng thêm sự không chắc chắn của các dự án IMF bắt đầu tài trợ vào năm 2022-2023.”
Được biết El Salvador có 800 triệu USD nợ quốc gia sẽ đáo hạn vào tháng 1/2023, các nhà phân tích cũng lo lắng về khả năng trả nợ của nước này.
Sri Lanka: Đối mặt với một cuộc khủng hoảng kép, cả kinh tế và chính trị
Sri Lanka, quốc gia thị trường mới nổi đầu tiên rơi vào cơn bão tăng lãi suất của Fed, đang đối mặt với một cuộc khủng hoảng kép về kinh tế và chính trị.
Nước này hiện đang gánh khoản nợ 51 tỷ USD, cộng với lạm phát cao tới 39% và chỉ có 1,6 tỷ USD dự trữ ngoại hối, buộc nước này phải tuyên bố vỡ nợ.
Tổng thống Gotabaya Rajapaksa rời bỏ đất nước đã khiến tình hình trong nước của Sri Lanka trở nên tồi tệ hơn, và các cuộc đàm phán tái cơ cấu nợ của nước này với các chủ nợ đã rơi vào hỗn loạn.
Điều quan trọng nhất đối với Sri Lanka lúc này là thành lập một chính phủ mới trước tiên để có thể nhận được nguồn tài chính từ IMF, giúp nước này có thể xúc tiến các cuộc đàm phán tái cơ cấu với các chủ nợ.
Argentina:mở ra vụ vỡ nợ thứ 10 trong lịch sử
Argentina không lạ gì những vụ vỡ nợ. Quốc gia này có thể mở ra vụ vỡ nợ thứ 10 trong lịch sử. Kể từ khi bước sang thế kỷ 21, nền kinh tế Argentina luôn ngập trong những cuộc khủng hoảng nợ.
Trái phiếu chính phủ kỳ hạn 10 năm của Argentina hiện đang giao dịch dưới 20 cent do lạm phát đang trên đà vượt 75%, khiến thị trường trái phiếu chìm trong vũng lầy.
Pakistan: Nợ phải trả
Tại Pakistan, IMF cũng phải có những động thái can thiệp, khi nước này suýt vỡ nợ và liên tục lâm cảnh mất điện trong những tuần gần đây do chi phí nhập khẩu nhiên liệu tăng. Pakistan đã ký một thỏa thuận với IMF để đảm bảo một khoản vay trị giá khoảng 1,2 tỷ USD nhằm xoa dịu cuộc khủng hoảng nợ của mình.
Theo giới phân tích, thỏa thuận mới với IMF sẽ giúp Islamabad thanh toán được các hóa đơn nhập khẩu nhiên liệu những tháng tới, song Pakistan vẫn sẽ phải đối mặt với áp lực tài chính không nhỏ trong tương lai.
Nỗi bất bình trong công chúng ngày càng dâng cao.
Ngoài các nước trên, Brazil, Malaysia, Ai Cập, Indonesia, Mexico và nhiều nước khác có thể đã rơi vào bẫy nợ đồng USD.
IMF ước tính 38 quốc gia đang phát triển trên thế giới có nguy cơ gặp rắc rối về nợ, vấn đề đã đẩy Sri Lanka vào khủng hoảng. Vấn đề sẽ ngày càng trở nên nghiêm trọng hơn do tác động của đại dịch, chiến sự ở Ukraine và cuộc khủng hoảng năng lượng, lương thực trên toàn cầu.