Bài toán tăng trưởng của công ty khởi nghiệp trong đại dịch

Năm 2021, số lượng hoạt động đầu tư vào các công ty khởi nghiệp Việt Nam có xu hướng giảm dần. Nguyên nhân là do đại dịch Covid-19 bùng phát đúng thời điểm làn sóng khởi nghiệp tại Việt Nam và trên thế giới đang sôi động, đặc biệt trong lĩnh vực khoa học công nghệ và sáng tạo.

Hàng loạt sự kiện, hội thảo công nghệ lớn … cần chuyển sang trực tuyến hoặc hoãn lại. Đằng sau điều này là dấu hiệu của sự sụt giảm lượng vốn đầu tư. Câu hỏi đặt ra là nếu không có những nguồn vốn này, liệu startup có đủ sức để tiếp tục?

Thực tế, đầu tư sụt giảm là tình trạng chung của thế giới chứ không riêng gì Việt Nam. Nhiều chuyên gia đã cảnh báo rằng, muốn tồn tại được, các startup phải có kế hoạch tài chính cho 12 đến 18 tháng tới, do vốn đầu tư mạo hiểm đang có xu hướng giảm.

Trong thời gian tới, các quỹ cũng sẽ tìm cách cơ cấu lại danh mục đầu tư và chuyển sang danh mục sinh lời cao hơn. Chắc chắn, một số công ty khởi nghiệp sẽ được hưởng lợi, nhưng không phải tất cả.

Các chuyên gia cho rằng đây là thời điểm rất thích hợp để phát triển thị trường vốn trong nước. Các nhà đầu tư thiên thần trong nước sẽ có những động thái mạnh mẽ hơn, giúp các startup Việt Nam bớt phụ thuộc vào dòng vốn bên ngoài.

Sự xuất hiện của Covid-19 đã khiến cả thế giới phải đối mặt với những vấn đề tương tự. Các doanh nghiệp khởi nghiệp Việt Nam có thể nhanh chóng vươn ra khu vực và thậm chí thế giới nếu nắm bắt và giải quyết kịp thời các vấn đề chung của toàn cầu.

Tuy nhiên, để làm được điều này, bên cạnh việc chủ động lập kế hoạch ứng phó với đại dịch, tranh thủ tư vấn từ các cổ đông, nhà đầu tư, các startup cần có các nguồn lực hỗ trợ tích cực khác. Đối với các công ty khởi nghiệp đang trong giai đoạn đầu phát triển, việc đổi mới chiến lược, mô hình kinh doanh và xây dựng đội ngũ trong thời gian này là rất quan trọng.

Dưới tác động của đại dịch, các công ty khởi nghiệp trong lĩnh vực CNTT truyền thống đang sử dụng CNTT, hoạt động theo mô hình O2O (trực tuyến đến ngoại tuyến) như dịch vụ bán hàng, tuyển dụng theo mùa, nền tảng du lịch, dịch vụ ăn uống, dịch vụ làm đẹp, dịch vụ giáo dục. trong mô hình ngoại tuyến … bị ảnh hưởng nhiều nhất.

Trong khi đó, các startup công nghệ đang triển khai trên nền tảng điện toán đám mây, cung cấp nền tảng giao tiếp trực tuyến, các dịch vụ thiết yếu như tư vấn sức khỏe trực tuyến, dịch vụ giao đồ ăn cho người dùng … đang được chú ý.

Sau khủng hoảng bong bóng Internet (2000), các start-up công nghệ lần đầu tiên trong lịch sử gặp phải cuộc khủng hoảng chưa từng có trên quy mô toàn cầu nên hầu như không chuẩn bị sẵn phương án ứng phó rủi ro.

Sau hơn 2 năm đối phó với đại dịch, chúng tôi thấy rằng các công ty dù lớn hay nhỏ đều có thể đóng góp cho xã hội, có cơ hội và không nhất thiết phải cạnh tranh nếu biết tìm hướng đi cho mình.

Còn đối với tình trạng thiếu vốn và thiếu thanh khoản, cách tốt nhất vẫn là tiết giảm chi phí và tiếp tục tìm kiếm cơ hội khai thác thế mạnh của mình để tối ưu hóa dòng tiền.

Tăng trưởng nóng hay bền vững?

Có một câu hỏi buộc các startup phải lựa chọn, đó là: phát triển bùng nổ, nắm bắt cơ hội nhanh chóng hay tiến xa đến các mục tiêu bền vững trong thời kỳ đại dịch?

Thật vậy, với thế hệ doanh nhân trước, phần lớn những người sáng tạo doanh nghiệp là để xây dựng tương lai, thậm chí là “sống chết” với công ty trong một thời gian rất dài. Tuy nhiên, thế hệ tiếp theo có rất nhiều thay đổi, đặc biệt là trong thế giới khởi nghiệp công nghệ và các ngành công nghiệp tương tự, nên trọng tâm cũng rất khác, đó là tăng trưởng rất nhanh, cấp vốn nhanh. Xu hướng tăng trưởng nóng là xu hướng chủ đạo hiện nay, hay chỉ là xu hướng chơi ngắn hạn?

Ông Bùi Thành Đô – Nhà sáng lập kiêm Giám đốc điều hành của Think Zone Ventures cho biết: “Các công ty khởi nghiệp tại Việt Nam đã bước qua thế hệ thứ 4. Trong các thế hệ này, nhiều công ty muốn có lợi nhuận tích lũy lâu dài và tái cấu trúc tăng trưởng, ngoài ra có cũng là những công ty cưỡi trên làn sóng đốt tiền liên tục, nhưng cho đến nay, nhiều công ty khởi nghiệp đã tập trung nhiều hơn vào các giá trị cốt lõi, thay vì tạo ra một mô hình kinh doanh thuần túy là ‘mua bán, sử dụng vốn của các quỹ tương hỗ để tăng trưởng’.

Theo ông Đỗ, các startup vẫn có thể phát triển và tăng trưởng bền vững, nhưng sẽ mất nhiều thời gian để nghiên cứu và tìm hiểu các case study then chốt.

Ông Độ khẳng định: “Không có chuyện công ty tăng trưởng bền vững tạo ra siêu lợi nhuận. Do nhà đầu tư có thị hiếu khác nhau nên các startup phải xác định rõ vấn đề cần hỗ trợ để lựa chọn hình thức đầu tư phù hợp”.

Theo ông Do, với việc các công ty khởi nghiệp tăng trưởng quá nhanh, sẽ rất dễ chạm trần và hết dư địa để tăng trưởng. Vì vậy, mô hình khởi nghiệp có thể bền vững trong vài năm đầu, nhưng 4-5 năm nữa sẽ lẹt đẹt, tức là không còn phát triển nhanh được nữa.

Vì vậy, ông Nguyễn Chí Thành – Phó Tổng Giám đốc Viettel Telecom cho rằng, hầu hết các startup đã thận trọng hơn và chọn mô hình phát triển bền vững. Họ tập trung vào giá trị cốt lõi để tạo ra những giá trị khác biệt mà không chạy theo xu hướng thị trường, và giá trị cốt lõi mà hầu hết các công ty hướng tới chính là công nghệ.

Ngoài startup Cyradar, ngay từ ngày đầu thành lập, công ty này đã ứng dụng các công nghệ mới để giải quyết các bài toán công nghệ cũ và hướng tới công nghệ mới. Và con đường họ chọn cũng là con đường phát triển bền vững.

Một con số thực tế cho thấy, cứ 10 startup thì có 8 startup phải đóng cửa. Tại Việt Nam, cũng có nhiều startup như The Kafe, Soya Garden từng là những startup tăng trưởng cao thành công nhưng cuối cùng cũng phải… đóng cửa.

Theo ông Thành, một số startup làm nóng bằng cách đốt tiền, mô hình này rủi ro. Do duy trì hoạt động kinh doanh bằng cách đốt tiền để thu hút khách hàng nên tăng trưởng nhanh, nhưng khi thị trường biến động, các nhà đầu tư có xu hướng thận trọng hơn trong các khoản đầu tư mạo hiểm. Khi đó, nguồn vốn đầu tư vào các dự án này cũng sụt giảm.

Theo Thành, điểm mạnh của người Việt Nam là tính linh hoạt và “du kích chiến”, nên các startup nên chọn thế mạnh, ngóc ngách để tìm hướng đi an toàn, bền vững, phù hợp hơn là đốt tiền.

Đồng quan điểm, ông Độ cho rằng tâm lý của các startup vẫn chạy theo mô hình mới, mô hình mới có hệ số rủi ro cao hơn rất nhiều. Một số startup đưa ra mô hình kinh doanh, dịch vụ đơn giản, sau đó đưa ra chính sách chiết khấu giá cao, đồng ý đốt tiền để thu hút khách hàng, hy vọng khi khách hàng ở lại có thể đưa ra thêm các dịch vụ khác, tăng lượng người dùng, nhưng nếu tính là không đủ tốt, bắt đầu sẽ bị hụt hơi.

Hơn nữa, tại Việt Nam, các startup cũng có ít nguồn lực hỗ trợ hơn so với các thị trường khác nên tỷ lệ thất bại là điều dễ hiểu.