Một loại tài sản đầu tư đang dần được nở rộ hiện nay và nhận được phản ứng mạnh từ giới trẻ đó là Crypto. Vậy nó là gì? Hãy cùng ViMoney tìm hiểu.
Crypto là gì
Crypto dịch ra nghĩa là tiền mã hóa. Đây cũng giống như tiền tệ vận hành trong 1 quốc gia là dùng để mua bán sản phẩm thì Crypto cũng vậy có thể dùng để mua bán sản tùy vào mỗi dự án.
Khác biệt duy nhất giữa tiền mã hóa với tiền ngân hàng là tiền mã hóa chạy trên công nghệ blockchain. Đây là công nghệ mang tính phi tập trung cho phép quyền lực tập trung trong tay cộng đồng.
Các loại tiền
Để hiểu hơn tiền mã hóa là gì thì ta cần so sánh với các loại tiền đã có mặt trên thế giới. Thì đầu tiên khi nền kinh tế chưa được sinh ra thì người dân thường trao đổi hàng hóa với nhau thông qua trao đổi vật phẩm.
Ví dụ tôi có quả táo anh có quả cam chúng ta có thể đổi cho nhau. Nhưng hình thức trao đổi này có thể thiếu thuận tiện vì có thể có lúc tôi cần cam nhưng không có táo.
Lúc này loại tiền đầu tiên đã được ra đời là vàng.
Gold (vàng)
Dựa vào tính chất bền trong môi trường và số lượng có hạn nên vàng đã được trở thành loại tiền tệ đầu tiên. Và khi xét thì ta có được ưu-nhược của vàng và bạc như sau:
- Ưu: là kim loại bền trong môi trường, có tính khan hiếm ít xảy ra lạm phát, dùng để dự trữ cho quốc gia hay cá nhân khi tài chính thế giới xấu đi, có thể dùng trên mọi quốc gia.
- Nhược: Cồng kềnh khó mang vác, chi phí khai thác cao, không thể chuyển khoản.
Và sau khi nhận ra lợi và hại của vàng-bạc thì chính phủ đã phát minh ra tiền tệ.
Fiat (tiền tệ)
Tiền tệ là loại tiền được sử dụng ngày này để mua bán như là VNĐ hay USD. Và chúng ta cũng đã quá phổ biến với loại tiền này và nhận ưu-nhược như sau:
- Ưu: Dễ mang vác, chi phí in thấp, đối với tiền polime bảo quản cũng tương đối lâu
- Nhược: Mỗi quốc gia có mỗi loại tiền tệ riêng và cần phải chuyển tiền, dễ xảy ra lạm phát khi quốc gia điều hành không tốt.
Và tiền tệ cũng có thể được coi là tiền khắc phục nhược điểm của vàng. Và khi có công nghệ người ta đã có loại tiền tiếp theo là tiền điện tử.
Digital currency (Tiền điện tử)
Tiền điện tử là loại tiền trong ngân hàng cho Internet Banking và nhiều người thường nhầm tiền điện tử và Crypto là 1. Và ta cũng có những ưu-nhược như sau:
- Ưu: Có thể thực hiện chuyển tiền nhanh chóng mọi nơi trên thế giới, không phải mang vác.
- Nhược: Vẫn có thể xảy ra lạm phát khi quốc gia đó điều hành không tốt, có thể xảy ra lỗi bảo mật an ninh.
Và ta có thể thấy các loại tiền ngày càng được cải thiện để dần cải thiện đi nhược điểm của loại tiền trước đó và đến hiện nay thì loại tiền mới được ra đời là Crypto
Crypto currency (Tiền mã hóa)
Khác với Digital Currency là Crypto được chạy trên công nghệ blockchain. Đây là công nghệ phi tập trung và cho phép ta không phụ thuộc vào chính phủ và ta có ưu-nhược như sau:
- Ưu: Một số loại Crypto có thể được coi là tài sản lưu trữ, có thể chuyển hàng tỉ đô trong vài giây nhanh gấp nhiều lần so với tiền điện tử, mức lạm phát không phụ thuộc vào chính phủ và phi tập trung.
- Nhược: Công nghệ chưa hoàn thiện có thể còn nhiều rủi ro, đòi hỏi người dùng có kiến thức.
Và có thể thấy là Crypto đang dần được coi là loại tiền tương lai với những ưu điểm trên.
Các loại tiền có thể thay thế nhau?
Câu trả lời là không. Tuy dựa vào phần trên thì sự cải tiến của tiền như sau:
Gold → Fiat → Digital Currency → Crypto Currency
Nhưng sự cải tiến tiền này vẫn không nói lên rằng loại tiền sau sẽ thay thế hoàn toàn loại tiền trước vì những đặc tính mà từng loại tiền có sẵn.
Ví dụ khi chiến tranh thế giới diễn ra chỉ có vàng mới được coi là tiền tệ thế giới và dự trữ tốt nhất vì lúc này 3 loại tiền phía sau kia sẽ có thể bị ảnh hưởng do chiến tranh.
Tam giác Crypto
Để hiểu hơn tiền mã hóa là gì thì ta đi đến phần tam giác Crypto để tìm hiểu về những thành phần cấu tạo tạo nên thị trường này.
Và để cấu thành nên thị trường Crypto thì ta cần có 3 lĩnh vực như sau cần quan tâm:
- Finance: Thị trường này bản chất vẫn là một thị trường tài chính và vẫn sẽ bị ảnh hưởng bởi các yêu tố tài chính vĩ mô và nó sẽ khá giống với thị trường chứng khoán.
- Business: Để phát hành ra 1 đồng coin/token thì mô hình business lẫn mô hình sử dụng coin/token cũng sẽ bị ảnh hưởng nhiều.
- Tech: Điểm đặc biệt của thị trường này khác với chứng khoán là phần tech, thị trường này 100% là tech và ta cần quan tâm thêm yếu tố công nghệ
Và ta đã tóm gọn được những điều cần phải tìm hiểu trong thị trường Crypto thì đến với phần bên dưới là chúng ta sẽ đào sâu thêm 1 chút về 3 lĩnh vực trên.
Money flow – Finance
Money Flow có nghĩa là dòng chảy của tiền và đây là yếu tố đầu tiên mà mình sẽ giới thiệu và ta cũng sẽ chia làm 2 phần như sau là dòng tiền vĩ mô và dòng vi mô
Macro money flow
Macro money flow là dòng tiền vĩ mô và đương nhiên là sẽ có rất nhiều lý thuyết kinh tế học về phần này nhưng trong đầu tư ta chỉ cần quan tâm chính đến dòng tiền vĩ mô từ chính phủ và xã hội tức là cung và cầu của tiền.
Như chúng ta biết thì tiền giấy được in ra với mục tiêu là trao đổi hàng hóa và số lượng tiền nhiều hơn hàng của 1 quốc gia thì tiền sẽ mất giá và xảy ra lạm phát và ngược lại.
Và ngoài lượng tiền giấy in ra thì ta còn có loại tiền khác là tiền tín dụng đây là tiền sinh ra từ vay và cho vay. Và khi đầu tư ta cần chú ý đến tiền tín dụng vì đa phần các nhà đầu tư đều sử dụng loại tiền tín dụng để đầu tư.
Để rõ về tiền tín dụng ta lấy ví dụ ngân hàng in ra 100M$ tiền giấy và theo mức dự trữ bắt buộc thì ngân hàng giữ lại 10M$ và cho người A vay 90M$. Và người A đi vay 90M$ lại sử dụng tiền nay để cho ngân hàng khác vay.
Thì ngân hàng khác lại tiếp tục giữ lại 9M$ theo dự trữ bắt buộc và cho người B vay 81M$ và cứ như thế vòng lặp tiền vay và cho vay được hình thành gọi là tiền tín dụng.
Với lượng tiền in ra từ ban đầu là 100M$ thực tế lượng tiền bên ngoài đã nhiều gấp mấy lần 100M$ ban đầu.
Khi nhà nước cho phép tăng lượng tiền tín dụng thì lúc này giá của chứng khoán và các loại tài chính sẽ tăng do nhiều người có thể vay để đầu tư và ngược lại.
Và để theo dõi loại tiền tín dụng này hay theo dõi cung cầu của tiền ta có thể dựa vào 3 công cụ sau:
- Lạm phát: lạm phát là thể hiện việc sức mua của đồng tiền, lạm phát cao có nghĩa là lượng tiền lúc này trong xã hội có thể nhiều và chính phủ sẽ phải giảm cung tiền lúc này giá chứng khoán/coin có thể giảm và ngược lại.
- Lãi suất: Lãi suất càng cao thì có nghĩa là nhà nước khuyến khích người dân đêm gửi ngân hàng và nhà nước đang muốn thu tiền về và giá chứng khoán coin có thể giảm và ngược lại
- Tỷ lệ thất nghiệp: Tỷ lệ thất nghiệp cao như thời điểm covid thì sẽ có gói kích thích kinh tế lúc này cung tiền sẽ tăng và giá chứng khoán coin có thể tăng và ngược lại.
Và khi theo dõi 3 chỉ số trên là ta đang theo dõi cung cầu của tiền. Để hiểu được mức cung cầu của tiền trong xã hội. Để hiểu thêm thì bạn có thể đọc thêm FED là gì?
Micro money flow
Micro money flow là dòng tiền vi mô có nghĩa là dòng tiền riêng biệt trong thị trường Crypto. Và dòng tiền này dựa trên tâm lý của một nhà đầu tư mới.
Và theo như hình trên thì dòng tiền sẽ như sau:
Fiat ↔ Bitcoin ↔ Top cap ↔ Mid cap ↔ Small cap
Và như theo tâm lý của 1 người mới là đầu tiên họ sẽ có Fiat (tiền tệ) sau đó thì được biết đến sản phẩm đầu tiên trong Crypto là Bitcoin.
Và dần có xu hướng chuyển qua Altcoin theo tâm lý người mới thì họ sẽ theo Top cap là những đồng đã khẳng định được giá trị trong thị trường Crypto. Và dần rồi sang Mid cap và cap.
Và để nhận biết dòng tiền đang ở đâu ta có thể dùng 3 chỉ số trên trading view như sau:
- BTC.D (Bitcoin Dominance): đây là biểu đồ cho thấy thị phần của BTC trong thị trường nếu BTC.D giảm cho thấy dòng tiền đang chuyển sang Alt và ngược lại.
- USDT.D (USDT Dominance): đây là đại diện cho thị phần stablecoin(fiat) trong thị trường nếu USDT.D giảm thì nhà đâu tư có xu hướng dùng Fiat để mua Crypto và ngược lại.
- Total2: Vốn hóa thị trường trừ BTC, và là đại diện cho mức tăng giảm của Alt.
Kết hợp 3 công cụ trên thì ta có thể nhìn được dòng tiền đang ở Fiat,BTC hay Alt. Và đương nhiên tính chất này chỉ mang tính tương đối vì cũng có những đồng tăng theo trend đi ngược xu hướng thị trường.
Tokenomics – Business
Tokenomics là sự kết hợp của 2 từ là token và economics dịch ra có nghĩa là nền kinh tế của token. Khi tiềm hiểu điều này ta sẽ hiểu được dự án Crypto đó dùng coin/token của họ cho việc gì phân bổ ra sao.
Basic indicators
Trước tiên khi tiềm hiểu bất kỳ dự án Crypto nào ta cần xem qua những chỉ số đơn giản. Lấy ví dụ như hình bên dưới
Như hình trên có 5 điểm ta cần quan tâm là
- Market cap (1): là vốn hóa thị trường tính bằng giá thời điểm đó nhân với số lượng cung bên ngoài của đồng crypto đó như hình trên của C98 là $99,246,325
- Circulating supply (2): Là lượng coin/token đang lưu thông như số lượng C98 trong hình lưu thông là 185,000,000
- Total supply (3): là tổng cung phần này là tổng cung được phát hành lẫn số lượng được khóa trừ số lượng bị đốt. Và như hình thì C98 có 1,000,000,000.
- Max supply (4): là tổng cung tối đa phần này là tổng cung được phát kể cả số lượng bị đốt. Và như hình C98 có 1,000,000,000 bằng với total supply vậy là C98 chưa đốt bất kỳ token nào.
- Fully diluted valuation (FDV) (5): tổng giá trị vốn hóa là được tính bằng giá hiện tại nhân cho max supply.
Đây là phần cơ bản bạn cần nắm để biết xem dự án đã sử dụng bao nhiêu và là dự án mới hay là dự án đang triển khai.
Token indicators
Tiếp theo ta đến phần các chỉ số của token khi tham gia đầu tư trong dự án Crypto. Và các bạn quan sát hình bên dưới.
Ta sẽ có 3 phần quan trọng như sau:
- Token allocation: đây là sự phân bố token của dự án ví dụ như trên là C98 dùng 21% cho phát triển hệ sinh thái, khoảng 20% cho Seed sale và strategic sale là để kêu gọi vốn. Lưu ý là phần giữ lại cho team khoảng 15-20% là hợp lý để team có động lực.
- Token sale structure: Đây là cấu trúc bán qua các vòng của 1 dự án Crypto. Ví dụ là bán seed sale giá 0.025$ và bán strategic sale với giá 0.075$ và cho ta thấy được lượng tiền thu được sau những lần bán để duy trì dự án.
- Token Release schedule: Đây là lịch phát hành token. Là sau khi bán kêu gọi vốn 1 lượng token sẽ bị khóa lại sau vài năm mới được mở bán từ các quỹ đã mua. Thì dự án nên có thời gian 3-5 năm là quảng thời gian đủ để phát triển lẫn các nhà đầu tư có thể chờ đợi.
Ngoài ra còn có những đồng crypto cũ như ETH hay BTC thì sẽ không có token indicators rõ như trên mà sẽ có chút khác biệt.
Token use cases
Đây là mục đích sử dụng token. Và khi phát hành token có các mục đích hay chức năng chính như sau:
- Utility: Chức năng tiện ích là chức năng thường thấy nhất ví dụ C98 là coin của dự án Crypto phi tập trung thì tương lai đồng coin này có thể dùng để mua các dự án ICO qua C98 wallet.
- Governance: Đây là chức năng quản trị nghĩa là cho phép voting thực hiện thay đổi quy định trong dự án Crypto đó. Ví dụ UNI có thể voting để tăng phí giao dịch.
- Những tiên ích khác: Ngoài ra còn những tiện ích khác tùy vào từng dự án Crypto như staking hay yeild farming.
Blockchain – Tech
Đây là phần cuối nhưng cũng là phần quan trọng nhất tạo ra sự khác biệt giữa Crypto với chứng khoán. Hiểu đơn giản thì blockchain gồm 2 phần là block và chain.
Block là khối nơi chứa các thông tin dữ liệu và chain là chuỗi khi mà các thông tin dữ liệu tạo thành khối sau đó xâu lại thành chuỗi.
Để nói vắn tắt về công nghệ này ta cần quan tâm 3 phần:
- Consensus mechanism (cơ chế đồng thuận): Mỗi blockchain có mỗi cơ chế khác nhau. Và người đào tức là người sẽ tuân theo quy tắc cơ chế đó để đóng block rồi đem nó vào chuỗi khối
- Blockchain ledger: Đây dịch ra có nghĩa là sổ cái blockchain nơi hiển thị tất cả thông tin giao dịch, địa chỉ ví cũng như là các khối block. Ví dụ Ethereum có etherscan, Bitcoin có bitcoinscan,…
- Miner: là thợ đào bản chất là người tuân theo cơ chế đồng thuận của mỗi mạng blockchain và sau đó đóng block rồi đem block đó và chuỗi blockchain và được hiển thị trên blockchain ledger.
Công nghệ blockchain vì không phụ thuộc vào cá nhân tổ chức nên tạo ra sự phi tập trung cho thị trường Crypto và ta cũng có thể thấy là mọi thông tin minh bạch trên blockchain ledger.
Tổng kết
Vậy là các bạn đã tìm hiểu xong về crypto là gì? . Đây có thể là bài viết nền tảng cho sau này các bạn tìm hiểu các vấn đề liên quan đến thị trường này.
Với 3 khái niệm chính mà các bạn vừa tiềm hiểu ở trên như Dòng tiền, tokenomics, blockchain thì các bạn đã đủ khả năng đọc thêm các bài viết chuyên sâu hơn để tìm hiểu kỹ hơn về thị trường này.
