“Global Shell Games” (Lừa dối toàn cầu) – cuốn sách xuất bản vào năm 2014 đã làm rung chuyển thế giới tài chính toàn cầu. Nội dung cuốn sách đã cho thấy sự dễ dàng mà những kẻ đào tiền có thể rửa tiền hoặc trốn thuế bằng cách sử dụng các tài khoản ngân hàng do các công ty ẩn danh nắm giữ.
Quyển sách mới nhất vào đầu tháng này, là Pandora Papers (Hồ sơ Pandora) — đã thúc đẩy các chính phủ tăng cường tính minh bạch của doanh nghiệp. Anh và các quốc gia khác đã giới thiệu sổ đăng ký công khai của chủ sở hữu công ty, trong khi Mỹ đã thông qua luật chấm dứt tình trạng ẩn danh của công ty có vỏ bọc.
Nhưng để làm gì? Các tác giả của cuốn sách đang hoàn thiện một nghiên cứu cho thấy có rất ít thay đổi. Các ngân hàng và các công ty cung cấp dịch vụ thương mại CSPs (Commerce Services Provider) —các công ty thành lập công ty cho người khác — có nghĩa là đi đầu trong cuộc chiến chống tội phạm tài chính, thực hiện một công việc tồi tệ là phân biệt giữa khách hàng hợp pháp và những người đang vẫy cờ đỏ.
Ba học giả đứng sau nghiên cứu – Jason Sharman của Đại học Cambridge và Daniel Nielson và Michael Findley của Đại học Texas tại Austin – đã thực hiện cái mà họ gọi là “chuyến thám hiểm mua sắm bí ẩn”. Họ đã đăng ký các công ty vỏ bọc với các hồ sơ rủi ro khác nhau và sau đó gửi hơn 30.000 email đến các ngân hàng và CSPs ở mọi quốc gia trên thế giới để thiết lập tài khoản ngân hàng.
Nguy cơ rủi ro nhất trong số này là các công ty đặt trụ sở ở những nơi có nguy cơ tham nhũng cao, chẳng hạn như Papua New Guinea hoặc Pakistan. Những nơi trông an toàn nhất là từ Úc hoặc New Zealand. Ở giữa là những công ty từ những thiên đường bí mật ngoài khơi như Quần đảo Virgin thuộc Anh. Trong một số trường hợp, các tác giả và nhóm của họ đã đóng giả như những nhà kinh doanh hợp pháp; hoặc như những kẻ cầu xin nghe có vẻ ngoan cố hoặc những kẻ xấu xa thực tế, chẳng hạn như những người trong danh sách trừng phạt.
*** Đọc liên quan: Rửa tiền là gì? Hành vi rửa tiền sẽ bị xử phạt như thế nào? ***
Quy định chống rửa tiền toàn cầu AML (Anti Money Laundering) – hệ thống đã phát triển từ những năm 1980 thuộc Lực lượng đặc nhiệm tài chính quốc tế FATF (Financial Action Task Force), một cơ quan đa phương, phụ thuộc rất nhiều vào khu vực tư nhân để loại bỏ tiền bẩn. Các ngân hàng phải tuân theo các quy tắc “biết khách hàng của bạn” và xác định chủ sở hữu thực sự hoặc “có lợi” của khách hàng.
Nghiên cứu cho thấy chế độ “dựa trên rủi ro” này đã bị phá vỡ. Các tác giả nhận thấy rằng các cấu hình rủi ro khác nhau khiến “hầu như không có sự khác biệt” đối với sự sẵn sàng mở tài khoản của các ngân hàng; CSPs thậm chí còn ít nhạy cảm hơn với rủi ro. (Tuy nhiên, một ngân hàng của Singapore xứng đáng được ghi nhận vì đã ngửi thấy mùi chuột, trả lời “Này, bạn là Global Shell Games!”)
Nghiên cứu cho thấy rằng công việc khó khăn của AML, Ông Sharman nói: “đang bị đẩy vào một khu vực tư nhân không thể hoặc sẽ không làm được.” “Các ngân hàng không thể hoặc không muốn đưa ra các phán đoán rủi ro chi tiết mà hệ thống yêu cầu, bởi vì họ sử dụng các thủ tục chung, được tiêu chuẩn hóa”.
Mặc dù kết luận này rất phù hợp với nghiên cứu trước đây của các tác giả, nhưng ông Sharman nói rằng ông đã rất ngạc nhiên về mức độ không nhạy cảm với rủi ro, bởi vì “một số phương pháp tiếp cận của chúng tôi rất lố bịch”. Các chuyên gia khác cũng sẽ ngạc nhiên: các học giả được các tác giả khảo sát trước khi họ đi mua sắm dự đoán rằng nghiên cứu sẽ cho thấy hệ thống hoạt động tốt hơn nhiều so với trước khi cải cách minh bạch trong 5 năm qua.
Các FATF biết rằng hệ thống còn lâu mới hoàn hảo. Năm ngoái, giám đốc của nó, David Lewis (người đã từ chức), thừa nhận rằng luật chống rửa tiền toàn cầu hiếm khi được sử dụng một cách hiệu quả. Ông cũng cầu xin các nhân viên ngân hàng “đừng chỉ đánh dấu vào các ô nữa”. Ngay cả trước khi nghiên cứu này, cơ quan đã xem xét cách tiếp cận của mình.
Để biết thêm phân tích của chuyên gia về những câu chuyện lớn nhất trong kinh tế, kinh doanh và thị trường, hãy đăng ký ViMoney