Sau những thăng trầm, VN-Index có màn “hồi sinh” ngoạn mục kể từ đáy. Một trong những yếu tố đóng góp cho đà tăng của thị trường thời gian qua là sự trở lại của khối ngoại. Động thái mua ròng trở lại của khối ngoại được bắt đầu từ 3/11 và tính từ thời điểm đó đến ngày 2/12 giá trị mua ròng lên đến hơn 19.000 tỷ đồng.
Chỉ tính riêng trong tuần đầu tháng 12 (từ 28/11- 2/12), khối ngoại đã mua ròng khớp lệnh 7.908 tỷ, trong đó các mã được mua ròng mạnh nhất HPG (1.435 tỷ), VHM (1.308 tỷ), STB (801 tỷ), SSI (559 tỷ), VIC (685 tỷ), MSN (564 tỷ), CTG (354 tỷ), KBC (280 tỷ), KDH, (305 tỷ), VND (243 tỷ), VNM (243 tỷ), VRE (226 tỷ), VCB (256 tỷ), GEX (195 tỷ).
Trong tổng giá trị mua ròng hơn 19.000 tỷ đồng của khối ngoại có đóng góp từ quỹ ETF ngoại mà phần lớn là của Fubon ETF khoảng 4.500 tỷ, ETF nội khoảng 1.100 tỷ. Có thể thấy các quỹ ETFs chiếm khoảng hơn 30% trong tổng giá trị khối ngoại mua ròng khớp lệnh. Vậy phần khối ngoại mua ròng khớp lệnh còn lại đến từ đâu?
“Dấu chân” của một nhóm khối ngoại trên TTCK
Trả lời cho câu hỏi này, ông Huỳnh Minh Tuấn – Nhà sáng lập Công ty cổ phần FIDT phân tích, quy mô danh mục Fubon FTSE Vietnam ETF đạt xấp xỉ 20 tỷ Đài tệ, tương ứng hơn 15.900 tỷ đồng. Đây là quỹ ETF bám sát theo chỉ số FTSE Vietnam 30 và đã giải ngân gần hết số tiền trên nên quy mô khối ngoại mua ròng trong tuần vừa qua cho thấy có “dấu chân” của một nhóm khối ngoại khác.
Đó là một loại công cụ tài chính phái sinh được gọi là chứng chỉ tham gia đầu tư được gọi là Participatory Notes hay còn gọi là P-Notes, được các tổ chức đầu tư phát hành dành riêng cho các nhà đầu tư nước ngoài.
Để phát hành P-Notes, các định chế tài chính lớn thường tích lũy một số lượng cổ phiếu đủ lớn, bao gồm các cổ phiếu lớn, có thanh khoản tốt, hoạt động hiệu quả và mang tính đại diện cho thị trường để lập thành một danh mục. Trên danh mục đó, các tổ chức tài chính này sẽ phát hành P-Notes cho các nhà đầu tư nước ngoài quan tâm đầu tư vào thị trường chứng khoán của nước sở tại.
Tại TTCK Việt Nam, cả 4 ngân hàng đầu tư nước ngoài có quy mô lớn là Deutsche Bank, HSBC, Citigroup và Merrill Lynch (nay là một bộ phận của Bank of America) đều triển khai phát hành các P-Notes cho khách hàng của mình ở nước ngoài.
P-Notes đặc biệt thu hút NĐT nhờ đặc điểm vừa mang tính chất của một chứng chỉ quỹ (CCQ), vừa mang tính chất của một công cụ thanh toán tương tự như thương phiếu. Theo đó, chủ thể sở hữu P-Notes không cần phải đăng ký thông tin với cơ quan quản lý và vẫn được hưởng đầy đủ quyền nhận cổ tức và lãi vốn từ danh mục chứng khoán đầu tư.
Vì vậy, đây là dòng tiền khó lường và tốc độ ra vào nhanh nên sẽ ảnh hưởng đáng kể đến diễn biến của thị trường trong ngắn hạn và thường được cho là mang tính đầu cơ cao. Rủi ro của P – Notes là sự biến động rất khó dự báo, sự luân chuyển dòng vốn không rõ nguồn gốc và tiềm ẩn nhiều rủi ro lớn.
“Với cơ chế chủ yếu tập trung vào các cổ phiếu vốn hóa và thanh khoản lớn, có ảnh hưởng mạnh đến các chỉ số vào thời điểm mua thì một số mã được khối ngoại mua ròng mạnh thời gian qua như HPG, VIC, VHM, MSN, CTG, VRE gần như chắc chắn có trong danh mục của P – Notes”, ông Huỳnh Minh Tuấn dự đoán.
Nhìn về bài học quá khứ để thấy hiện tại và dự đoán tương lai
Nhìn lại quá khứ, sau giai đoạn khủng hoảng tài chính năm 2008 khiến VN-Index rơi không phanh từ gần 1.180 điểm về 235 điểm và đến năm 2009 là giai đoạn bơm tiền mạnh đẩy chỉ số từ 235 điểm lên 632 điểm và rơi lại về 427 điểm cuối năm 2009. Đó là thời điểm dòng tiền từ P – Notes đổ bộ lần đầu vào TTCK Việt Nam.
Các cổ phiếu vốn hóa lớn được P – Notes mua mạnh vào thời điểm đó là HPG, VIC, BVH, HAG, VNM, VCB, PVD, MSN. Các cổ phiếu tăng mạnh nhất giai đoạn này có thể kể đến HPG tăng 3,5 lần, BVH tăng 5 lần, VIC tăng 10 lần,…
Giai đoạn cuối 2009 đến 2010, khối ngoại mua ròng liên tục 15 tháng. Chỉ tính riêng trong năm 2010, khối ngoại đã mua ròng 15.250 tỷ đồng. Thời điểm đó các quỹ ETF chỉ đóng góp khoảng hơn 3.000 tỷ đồng trong tổng số 15.250 tỷ đồng mua ròng của khối ngoại trong năm 2010. Như vậy phần khối ngoại khuyết danh mua ròng là “dấu chân” của P – Notes.
Có thể thấy mặc dù chỉ số trong năm 2010 không tăng nhiều nhưng các cổ phiếu được P – Notes mua đều tăng rất mạnh trong năm 2010 và thanh khoản giai đoạn này gần như gấp đôi so với trước đó.
Giai đoạn tiếp theo có thể có P – Notes là năm 2016, đây là giai đoạn chỉ mua và gần như không bán. Một giai đoạn nữa gần đây cũng khá rõ ràng có sự xuất hiện của P – Notes là cuối 2018 đến tháng 03/2019.
Đặc điểm dự đoán dòng tiền P – Notes
Đặc điểm nhận diện không lẫn vào đâu được trong cách giao dịch của P – Notes là tấn công cực mạnh, các cổ phiếu hầu như kéo thẳng tắp không có nhịp chỉnh và gần như không có cơ hội cho nhà đầu tư chậm chân có thể mua. Ngoài ra dòng vốn P – Notes có tính đầu cơ cực cao, vào rất nhanh và ra cũng rất nhanh nên đến khi nó bán ròng thì cũng cực kì khốc liệt.
Thanh khoản thị trường thường khi P – Notes vào tăng rất mạnh khiến nhiều người cứ ngỡ như là thanh khoản trong uptrend. Một đặc điểm nữa là P – Notes thường vào ở những thời điểm thị trường trông rất yếu, thanh khoản lẹt đẹt hoặc sau đoạn vừa giảm mạnh.
Về bối cảnh cũng khá tương đồng khi cuối 10/2010, VCB hạ lãi suất cho vay và cuối 11/2022 vừa rồi VCB cũng giảm lãi suất cho vay tới 1%. Về thời gian giao dịch nhìn vào đồ thị quá khứ của VN-Index và các mã như HPG, VIC, VHM,… có thể thấy P – Notes thường mua rất mạnh vào các tháng cuối năm hoặc các tháng đầu năm. Mặc dù khó dự đoán chính xác nhưng khoảng thời gian mua mạnh nhất của P – Notes thường kéo dài khoảng 1,5-2 tháng.
“Hiện tại dòng vốn này có thể đã vào đâu đó khoảng 2 tuần và theo dự đoán chủ quan dòng vốn này sẽ còn kéo dài đến giữa hoặc cuối tháng 12”, ông Huỳnh Minh Tuấn đánh giá.
