Mới đây, dự báo GDPNow mới nhất của Fed Atlanta cho thấy GDP của Mỹ trong quý 3 dự kiến chỉ là 0,5%, thấp hơn đáng kể so với 1,2% được công bố lần cuối vào ngày 15/10 và so với 6,5% trong quý 2. Tuy nhiên, đây không phải là tin xấu nhất, bởi theo một số nghiên cứu của chuyên gia, theo dữ liệu người tiêu dùng, nền kinh tế Mỹ có khả năng đã bước vào suy thoái kinh tế vào tháng 6 năm nay, và mức độ của cuộc suy thoái này hoàn toàn có thể ngang với cuộc khủng hoảng tài chính toàn cầu năm 2008.
Suy thoái kinh tế của Mỹ đã sớm xảy ra?
Giáo sư David Blanchflower của Đại học Dartmouth và Giáo sư Alex Bryson của Đại học College London đã nghiên cứu cẩn thận dữ liệu lịch sử và phát hiện ra rằng ít nhất từ những năm 1980, mọi làn sóng của nền kinh tế Mỹ trước suy thoái, chỉ số niềm tin người tiêu dùng của Conference Board và chỉ số tâm lý tiêu dùng của Đại học Michigan, cả hai chỉ số sẽ giảm 10 điểm.
Hai chỉ số này rất quan trọng và phản ánh đầy đủ kỳ vọng của người dân Mỹ đối với thu nhập, việc làm trong tương lai và các xu hướng gần đây của nền kinh tế Mỹ.
Thực tế là chỉ số niềm tin người tiêu dùng đã giảm 25,3 điểm vào năm 2021 và chỉ số tâm lý người tiêu dùng đã giảm 18,4 điểm. Trước thềm cuộc khủng hoảng tài chính toàn cầu 2008 và cuộc Đại suy thoái, mức sụt giảm của hai chỉ số này chỉ là 19 điểm và 21 điểm.
Hai chuyên gia David Blanchflower và Alex Bryson viết trong báo cáo nghiên cứu: “Theo quan điểm của chúng tôi, điều này có nghĩa là gần như chắc chắn 100% rằng nền kinh tế Mỹ sẽ rơi vào suy thoái vào cuối năm 2021”.
Hai vị giáo sư trên đều là những người có ảnh hưởng và tiếng nói trong kinh tế học, giáo sư David Blanchflower là một trong những người sáng lập ra lý thuyết tiền lương hiệu quả, từng là thành viên của Ủy ban Chính sách Tiền tệ của Ngân hàng Anh và được trao tặng Huân chương Đế Quốc Anh. Hai chuyên gia cho rằng, để hiểu được hiện trạng và tương lai của nền kinh tế Mỹ, hai chỉ số này rất quan trọng, vì chỉ có chúng mới có thể cung cấp thông tin kinh tế thực về người dân bình thường.
Họ giải thích rằng nếu dữ liệu GDP được sử dụng làm chỉ số kinh tế thì sẽ xuất hiện độ trễ đáng kể. Chu kỳ trễ gần một năm và dữ liệu việc làm có thể bị bóp méo do quá nhiều yếu tố.
“Tuy nhiên, bản thân môi trường kinh tế năm 2021 rất bất thường, vì chính phủ đã tiến hành can thiệp trực tiếp chưa từng có vào thị trường lao động và đưa ra các biện pháp tạm thời khác nhau để hồi phục kinh tế nhanh chóng.
Hai tác giả viết: “Trong sáu tháng qua, kỳ vọng của người tiêu dùng đã giảm đáng kể. Theo quy tắc giảm 10 điểm của chúng tôi, điều này có nghĩa là nền kinh tế Mỹ hiện tại (tháng 8/2021) thực sự bước vào suy thoái – ngay cả khi dữ liệu tăng trưởng lương và việc làm chỉ theo hai hướng ngược nhau.”
Hai tác giả dự đoán rằng nỗi sợ hãi do đại dịch Covid-19 gây ra sẽ tiếp tục tồn tại và tiếp tục cản trở tăng trưởng kinh tế. Một số lượng lớn người lao động chần chừ quay trở lại làm việc vì lo ngại nguy cơ lây nhiễm bệnh.
Báo cáo chỉ ra: “Với sự xuất hiện của virus biến thể Delta, nỗi sợ hãi này càng được khuếch đại”.
Blanchflower và Bryson kết luận: “Tất nhiên là những dữ liệu này chỉ là cảnh báo. Tuy nhiên, chúng ta phải hiểu rằng trong năm 2007, hầu hết các chính sách kinh tế của cả các nhà lập pháp và kinh tế đều bỏ qua những thay đổi của các biến số này, và cuối cùng thì chính lỗi này đã khiến nền kinh tế lâm vào khủng hoảng.”
“Chúng tôi hy vọng rằng lần này, sai lầm tương tự sẽ không lặp lại lần nữa. Họ đã bỏ qua những cảnh báo quan trọng này lần trước và hy vọng rằng lần này sẽ không lặp lại như vậy. Những dữ liệu định tính này phải được xem xét một cách nghiêm túc.”
Trong khoảng thời gian qua, khi các biện pháp phong tỏa buộc phải thực hiện theo đại dịch lần lượt được dỡ bỏ, nền kinh tế toàn cầu đã có xu hướng hồi phục và tốc độ tăng trưởng đáng kinh ngạc.
Tuy nhiên, sự tiến triển của tình hình cũng rất không đồng đều. Một số nhà hàng và quán bar đã có thể mở cửa trở lại và hoạt động đúng hướng. Nhưng những doanh nghiệp lớn hơn và phức tạp hơn lại bị ảnh hưởng nặng nề bởi cuộc khủng hoảng chuỗi cung ứng, chẳng hạn như sự thiếu hụt cực kỳ nghiêm trọng của chip bán dẫn cần thiết cho ô tô và lượng hàng tồn đọng lớn của các đơn đặt hàng trong ngành vận tải.
Tình hình sau cuộc khủng hoảng tài chính 2008 là lúc đó có đủ số lao động nhưng tổng chi tiêu xã hội không đủ để tạo ra một số lượng lớn cơ hội việc làm.
Bây giờ việc phong tỏa dịch bệnh được dỡ bỏ, tình hình hoàn toàn ngược lại. Số lượng lớn tích lũy dài hạn của các khoản tiết kiệm hộ gia đình, hàng nghìn tỷ quỹ kích thích tài chính do chính phủ liên bang đầu tư, và mức lương tăng nhanh đều có nghĩa là nhu cầu rất mạnh.
Tuy nhiên, đồng thời, các công ty khó sử dụng đủ lượng lao động, khó có đủ nguyên liệu nên đương nhiên không thể sản xuất đáp ứng đủ các nhu cầu này.
Một mặt, các kệ hàng của nhiều trung tâm mua sắm ở Mỹ đã trống trơn, và nhiều nhà máy ô tô buộc phải tạm ngừng hoạt động do tình trạng khan hiếm chất bán dẫn toàn cầu. Cảng California không còn hoạt động náo nhiệt như trước.
Hiện tại, tất cả mọi người đều không biết cuộc khủng hoảng chuỗi cung ứng này sẽ kéo dài bao lâu, nhưng đồng thời, làn sóng của loại virus biến thể Delta vẫn còn kéo dài. Ngoài những điều đã nói ở trên, nền kinh tế Mỹ cũng đang phải đối mặt với nhiều mối đe dọa khác khó lường hơn, chẳng hạn như lạm phát tăng nhanh và cao.
Trong một cuộc phỏng vấn với giới truyền thông, Blanchflower cho biết: “Trong tình hình không ổn định như hiện tại, nhiều dữ liệu thị trường lao động khác nhau trở nên cực kỳ khó hiểu.”
“Theo quan điểm của kinh tế học truyền thống, khi tỷ lệ thất nghiệp cao, chúng ta sẽ bước vào thời kỳ suy thoái, và tăng trưởng tiền lương cũng sẽ giảm, nhưng hiện nay, trên bình diện toàn cầu, tiền lương đang tăng lên. Điều này cho chúng ta thấy rằng thực tế vô cùng phức tạp.”
Blanchflower đã nói rõ rằng, trên thực tế, niềm tin của người tiêu dùng ở Mỹ “Về cơ bản đã sụp đổ. Hầu như tất cả các bằng chứng đều cho thấy khả năng cao là nền kinh tế Mỹ đang tiến tới suy thoái.”
Tuy nhiên, khi dữ liệu mới nhất được công bố bởi công ty theo dõi GDPNow của Atlanta Fed cho thấy nền kinh tế Mỹ chỉ còn cách suy thoái vài bước nữa, kỳ vọng tăng trưởng kinh tế quý 3 của các tổ chức chính thống của Phố Wall vẫn ở mức gần 4%.
Trong báo cáo nghiên cứu tương ứng, các nhà kinh tế học của Fed tại Atlanta cũng đề cập đến những thay đổi lớn ở người tiêu dùng Mỹ.” Kết quả đánh giá theo thời gian thực cho thấy trong quý 3, tốc độ tăng chi tiêu tiêu dùng cá nhân thực tế và tốc độ tăng trưởng tổng đầu tư thực tế của khu vực tư nhân trong nước giảm lần lượt 0,9% và 10,6% xuống 0,4% và 8,4%.” Nói cách khác, người tiêu dùng gánh 70% tổng sản lượng nội địa trở nên do dự hơn, điều này điều này khiến kết quả kinh tế bị ảnh hưởng nghiêm trọng.
