Tịch thu tài sản của giới siêu giàu Nga, liệu có dễ?

Theo Bloomberg, tài sản của giới siêu giàu Nga hiện đang là mục tiêu trừng phạt hàng đầu của Mỹ và Phương Tây.  Tuy nhiên, việc tịch thu và đóng băng những tài sản này không hề dễ dàng. Vướng mắc về pháp lý, các chiêu trò lách luật và tiền điện tử chính là những rào cản có thể nhìn thấy!

Trên thực tế, những tài sản của giới tinh hoa có thể ẩn nấp sau các công ty vỏ bọc hoặc thiên đường thuế. Họ cũng có thể sang nhượng tài sản cho người thân hoặc đưa siêu du thuyền và máy bay tư nhân đến những khu vực pháp lý quá tầm với trừng phạt. Tiền điện tử với tính ẩn danh của nó cũng khiến cuộc săn lùng này trở nên không hề đơn giản.

Đọc thêm: Mỹ công bố các biện pháp trừng phạt mới đối với Nga, nhắm vào ngân hàng và giới tinh hoa

Vướng mắc về pháp lý

Chính quyền của Tổng thống Joe Biden tuyên bố hôm 03/3  sẽ trừng phạt 8 tỷ phú Nga và gia đình của họ. Đơn vị có nhiệm vụ thi hành hoạt động thu hồi tài sản mang tên KleptoCapture sẽ có mặt không chỉ ở Mỹ mà còn bổ sung lực lượng xuyên Đại Tây Dương.

Tuy nhiên, biện pháp trừng phạt có hiệu quả hay không còn phụ thuộc vào nhiều yếu tố.

Các tài phiệt người Nga đã tích lũy tài sản từ nhiều thập kỷ trước và tái đầu tư vào các doanh nghiệp hợp pháp của họ.

Alex Iftimie – đối tác tại hãng luật Morrison & Foerster, cựu quan chức an ninh quốc gia cấp cao tại Bộ Tư pháp Mỹ – cho biết hoạt động tịch thu đòi hỏi quy trình pháp lý dân sự hoặc hình sự với sự chấp thuận từ tòa án. Bên cạnh đó, một trong những cơ sở thi hành phổ biến là phạm tội rửa tiền.

Anders Aslund – Giáo sư tại Đại học Georgetown, người từng viết về sự hiệu quả của các vòng trừng phạt chống lại Nga – cho rằng nỗ lực tịch thu tài sản còn liên quan đến việc thu thập thông tin từ quốc gia khác.

Bên cạnh đó, sự khác nhau giữa quyền sở hữu tài sản ở Mỹ, Anh… cũng sẽ là thách thức pháp lý cho biện pháp trừng phạt này.

“Bạn phải xác định rõ ràng số tài sản này là gì. Nó có liên quan đến hoạt động phạm pháp hay không, nếu có thì nó vi phạm gì”, Justine Walker, người đứng đầu toàn cầu về các biện pháp trừng phạt, tuân thủ và rủi ro tại ACAMS, cho biết.

Ori Lev – đối tác của hãng luật Mayer Brown, cựu lãnh đạo bộ phận thực thi của Văn phòng kiểm soát tài sản nước ngoài của Bộ Tài chính Mỹ – cho biết chủ sở hữu tài sản vẫn có khả năng khiếu nại hoặc khởi kiện đối với tài sản của mình bị phong tỏa theo lệnh trừng phạt. Tuy nhiên, các tòa án có quan điểm những cá nhân không hiện diện ở Mỹ sẽ không được quyền xét xử theo Hiến pháp.

Gabriel Zucman – Giáo sư kinh tế tại Đại học California, người nghiên cứu về sự giàu có, bất bình đẳng và các thiên đường thuế – nhận định những lo ngại về quy trình thi hành có thể được giải quyết bằng cách hạn chế tịch thu tài sản đối với những người có quan hệ với ông Putin và duy trì “cường độ cao” cho các mục tiêu.

Nhiều chiêu trò lách luật của giới siêu giàu Nga

Những vụ tịch thu siêu du thuyền chớp nhoáng trong tuần này đã cho thấy các biện pháp trừng phạt khó có thể tiến xa.

Tại Pháp, hải quan đã chặn siêu du thuyền của Igor Sechin – Giám đốc điều hành Rosneft – khởi hành từ cảng La Ciotat của Địa Trung Hải, gần Marseille. Tuy nhiên, tài sản này vẫn chưa bị chính phủ Pháp thu giữ.

Trong khi đó, nhiều du thuyền hạng sang do giới tinh hoa Nga sở hữu vẫn đang nằm ngoài tầm kiểm soát của các quốc gia áp dụng án phạt, tiêu biểu như chiếc du thuyền dài 141 m hiện ở Maldives của tỷ phú ngành thép Alexey Mordashov.

Du thuyền và phản lực cá nhân chỉ là một khía cạnh. Tài sản của các tỷ phú Nga còn bao gồm tài khoản ngân hàng, quỹ tín thác hoặc bất động sản nằm trong một loạt công ty vỏ bọc nước ngoài.

“Cơ quan quản lý có thể sẽ choáng ngợp trước khối lượng tài sản và giao dịch này”, Yuliya Guseva – Giáo sư tại Trường Luật Rutgers – nhận xét.

Du thuyền Lady M Yacht trị giá 70 triệu USD của tỷ phú Nga Alexey Alexandrovits Mordaschov bị tịch thu ở Italy

Theo báo cáo của Tiểu ban điều tra thường trục của Thượng viện Mỹ, trong vòng 4 ngày vào năm 2014, thời điểm Nga tiến hành sáp nhập Crimea, các công ty vỏ bọc có liên quan đến hai tỷ phú Arkady và Boris Rotenberg, đã chuyển hơn 120 triệu USD vào Nga. Hai anh em họ cũng sử dụng trung gian để mua các tác phẩm nghệ thuật dưới danh nghĩa công ty họ sở hữu hoặc tài trợ thông qua đấu giá và trung gian ở New York lên tới 18,4 triệu USD.

Công ty vỏ bọc sẽ là trở ngại đáng gờm cho giới chức trách.  Giám đốc tác động của OpenCor Enterprises, ông Rebecca Lee cho biết việc thành lập và kết hợp hàng trăm công ty vỏ bọc sẽ tạo nên mạng lưới phức tạp trên toàn cầu. Những công ty này nằm ở khu vực pháp lý lỏng lẻo và thường khó có thể truy ra ai là người đứng sau.

“Họ sử dụng những cách tinh vi để che giấu tài sản. Càng tiếp cận vấn đề này theo khía cạnh quốc tế, đa phương càng làm tăng hiệu quả của nó”,  Lev bày tỏ.

Đọc thêm: Tỷ phú Nga bị Đức tịch thu du thuyền 600 triệu USD

Sự xuất hiện của tiền điện tử

Khả năng qua mặt hệ thống tài chính truyền thống của tiền điện tử càng làm phức tạp thêm hoạt động truy thu tài sản.

Các cơ quan Mỹ đã đạt được một vài bước tiến trong việc theo dõi dòng tiền điện tử bất hợp pháp. Tuy vậy, họ vẫn mất tới hơn 5 năm để thu giữ3,6 tỷ USD Bitcoin bị đánh cắp trong vụ hack sàn giao dịch Bitfinex.

Theo các chuyên gia, điểm khác biệt nằm ở tốc độ mà các biện pháp trừng phạt đang được thi hành. Việc truy thu tài sản được coi như động thái quyết liệt trước khi bước vào quy trình pháp lý.

Tốc độ vẫn là yếu tố hàng đầu. Các chính phủ sẽ phải hành động nhanh chóng và thúc đẩy hợp tác nếu muốn hoàn thành mục tiêu đề ra.

Theo Iftimie, việc tập hợp nguồn lực của cơ quan chính phủ cũng như phát huy tối đa thẩm quyền của Bộ Tư pháp Mỹ sẽ đảm bảo những vụ truy thu tài sản không bị sa lầy vào các cuộc đấu đá tại tòa án.

“Tiền sẽ đi đâu nếu các con đường chạy trốn ở Anh và Mỹ, thậm chí là Thụy Sĩ, Singapore, bị ngăn chặn. Nó sẽ đi đến điểm yếu nhất”, Justyna Gudzowska, Giám đốc chính sách tài chính bất hợp pháp tại tổ chức điều tra Sentry.