Hội đồng thẩm phán Tòa án nhân dân Tối cao đã ban hành Nghị quyết 01/2021/NQ-HĐTP hướng dẫn áp dụng Điều 201 của Bộ luật Hình sự số 100/2015/QH13 được sửa đổi, bổ sung một số điều theo Luật số 12/2017/QH14 và việc xét xử vụ án hình sự về tội cho vay lãi nặng trong giao dịch dân sự.
Nghị quyết được ban hành nhằm áp dụng đúng và thống nhất Điều 201 Bộ luật hình sự năm 2015 về tội cho vay nặng lãi trong giao dịch dân sự.
Theo đó, nghị quyết nêu rõ, cho vay nặng lãi là việc bên cho vay cho bên vay với lãi suất gấp 5 lần mức lãi suất cao nhất quy định tại khoản 1 Điều 468 Bộ luật dân sự trở lên. Trong trường hợp vay bằng tài sản khác (không phải là tiền) thì giá trị của tài sản này phải quy đổi thành tiền tại thời điểm chuyển tài sản vay.
Về nguyên tắc, khi cho người phạm tội cho vay nặng lãi trong các giao dịch dân sự cần bảo đảm tôn trọng các nguyên tắc cơ bản của pháp luật hình sự và tố tụng hình sự. Khi xét xử phải coi việc áp dụng hình phạt nghiêm khắc là hình phạt chính đối với người phạm tội. Trong trường hợp phạm tội có tính chất chuyên nghiệp, hoạt động dưới hình thức băng, nhóm thì việc áp dụng hình phạt tù sẽ được coi là hình phạt chính. Trong trường hợp hình thức xử phạt chính được áp dụng không phải là phạt tiền thì hình thức xử phạt bổ sung phải được xem xét một cách nghiêm minh.
Trong vụ án hình sự mà bên cho vay nặng lãi bị truy cứu trách nhiệm hình sự về tội cho vay lãi nặng trong hoạt động dân sự theo Điều 201 Bộ luật hình sự thì bên vay tham gia tố tụng với tư cách là người có quyền lợi nghĩa vụ liên quan.
Vật, tiền liên quan trực tiếp đến tội phạm sẽ bị xử lý như sau:
– Tịch thu sung quỹ nhà nước đối với khoản tiền, tài sản khác người phạm tội dùng để cho vay; tiền lãi tương ứng mức lãi suất cao nhất theo quy định của Bộ luật Dân sự mà người phạm tội đã thu của người vay; tiền, tài sản khác mà người phạm tội có thêm được từ việc sử dụng tiền lãi và các khoản thu bất hợp pháp khác.
– Trả lại cho người vay tiền thu lợi bất chính mà người phạm tội thực tế đã thu, trừ trường hợp người vay sử dụng tiền vay vào mục đích bất hợp pháp (như đánh bạc, mua bán trái phép chất ma túy, lừa đảo chiếm đoạt tài sản, …) thì khoản tiền thu lợi bất chính bị tịch thu sung quỹ nhà nước.
Về việc xác định số tiền thu lợi bất chính để xử lý trách nhiệm hình sự, nghị quyết nêu trường hợp cho vay nặng lãi sau khi hết thời hạn cho vay đã thỏa thuận mà sử dụng số tiền thu lợi bất chính đó để xác định trách nhiệm hình sự. và các khoản thu nhập bất hợp pháp khác mà bên vay phải trả cho bên cho vay sau khi đã trừ tiền lãi tương ứng với mức lãi suất cao nhất theo quy định của Bộ luật dân sự cho toàn bộ thời hạn vay.
Trong trường hợp cho vay nặng lãi chưa hết thời hạn vay đã thỏa thuận mà bị phát hiện thì số thu lợi bất chính được dùng để xác định trách nhiệm hình sự bao gồm tiền lãi và các khoản thu nhập bất hợp pháp khác mà bên vay phải trả cho bên cho vay. tiền lãi tương ứng với mức lãi suất cao nhất theo quy định của Bộ luật dân sự cho đến thời điểm bị cơ quan có thẩm quyền phát hiện, ngăn chặn.
Trong trường hợp bên vay đã trả lãi và các khoản thu bất hợp pháp khác thì số tiền thu lợi bất hợp pháp được dùng để xác định trách nhiệm hình sự bao gồm tiền lãi và các khoản thu nhập bất hợp pháp khác mà bên vay thực nhận. trả cho bên cho vay sau khi trừ tiền lãi tương ứng với mức lãi suất cao nhất theo quy định của Bộ luật dân sự.
Một số trường hợp khác, nghị quyết nêu người thực hiện hành vi cho vay lãi nặng nhiều lần mà thu lợi bất chính mà mỗi lần phạm tội từ 30 triệu đồng trở lên, nếu chưa xử phạt mỗi lần vi phạm. Chưa hết yêu cầu truy cứu trách nhiệm hình sự, ngoài việc áp dụng khung xử phạt tương ứng với tổng số tiền thu lợi bất chính, họ còn bị áp dụng tình tiết tăng nặng trách nhiệm hình sự “phạm tội hai lần trở lên”.
Trường hợp người đó nhiều lần thực hiện hành vi cho vay lãi lớn mà số tiền thu lợi bất chính đều dưới 30 triệu đồng mà tổng số tiền thu lợi bất chính từ 30 triệu đồng trở lên và chưa từng bị xử phạt. chưa hết giới hạn xử phạt vi phạm hành chính thì bị truy cứu trách nhiệm hình sự với khung xử phạt tương ứng với tổng số tiền thu lợi bất chính từ các lần cho vay nặng lãi, không phân biệt tình tiết tăng nặng trách nhiệm hình sự “phạm tội từ hai lần trở lên. “.
Trường hợp người đó thực hiện hành vi cho vay lãi lớn nhiều lần, kể cả một lần cho vay lãi lớn, thu lợi bất chính từ 30 triệu đồng trở lên và hành vi cho vay lãi lớn này thì chưa hết thời hiệu truy tố. ; còn hành vi cho vay nặng lãi khác thu lợi bất chính dưới 30 triệu đồng mà hành vi này chưa bị xử phạt hành chính, chưa hết thời hiệu xử phạt vi phạm hành chính thì sẽ bị ‘truy cứu trách nhiệm hình sự kèm theo hình thức xử phạt. định khung tương ứng với tổng số tiền thu lợi bất chính từ việc cho vay nặng lãi, tình tiết tăng nặng trách nhiệm hình sự “phạm tội 02 lần trở lên”.
Trong trường hợp người cho vay nặng lãi thực hiện nhiều hành vi khác nhau liên quan đến việc đòi nợ (như: dùng vũ lực, đe dọa dùng vũ lực, uy hiếp tâm lý, gây thương tích, tổn hại sức khỏe hoặc có hành vi khác để lấy hàng, …) thì theo từng trường hợp, họ cũng sẽ bị xử lý hình sự về tội danh tương ứng, nếu đủ yếu tố cấu thành tội phạm.
Trường hợp người cho vay lãi nặng nhằm thu lợi bất chính từ 30 triệu đồng trở lên, nhưng vì nguyên nhân ngoài ý muốn mà người cho vay chưa thu lợi bất chính hoặc đã thu lợi bất chính dưới 30 đồng, thì bị truy cứu trách nhiệm hình sự theo khung hình phạt tương ứng với tổng số tiền thu lợi bất chính mà họ nhằm đạt được. . Việc xác định số tiền thu lợi bất chính được thực hiện theo hướng dẫn tại Điều 6 Nghị quyết này. Khi quyết định hình phạt, Tòa án áp dụng Điều 15 và khoản 3 Điều 57 của Bộ luật Hình sự về phạm tội chưa đạt.
Nghị quyết này có hiệu lực thi hành kể từ ngày 24/12/ 2021. Nếu người phạm tội đã bị xét xử trước ngày nghị quyết này có hiệu lực thi hành theo các quy định, chỉ thị trước đây và bản án đã có hiệu lực thì không được dùng nghị quyết này để kháng nghị theo thủ tục giám đốc thẩm, tái thẩm.
Điều 201. Tội cho vay lãi nặng trong giao dịch dân sự.
1. Người nào trong giao dịch dân sự mà cho vay với lãi suất gấp 05 lần trở lên của mức lãi suất cao nhất quy định trong Bộ luật dân sự, thu lợi bất chính từ 30.000.000 đồng đến dưới 100.000.000 đồng hoặc đã bị xử phạt vi phạm hành chính về hành vi này hoặc đã bị kết án về tội này, chưa được xóa án tích mà còn vi phạm, thì bị phạt tiền từ 50.000.000 đồng đến 200.000.000 đồng hoặc phạt cải tạo không giam giữ đến 3 năm.
2. Phạm tội mà thu lợi bất chính từ 100.000.000 đồng trở lên, thì bị phạt tiền từ 200.000.000 đồng đến 1.000.000.000 đồng hoặc phạt tù từ 6 tháng đến 3 năm.
3. Người phạm tội còn có thể bị phạt tiền từ 30.000.000 đồng đến 100.000.000 đồng, cấm đảm nhiệm chức vụ, cấm hành nghề hoặc làm công việc nhất định từ 1 năm đến 5 năm.
Nguồn: ViMoney tổng hợp
