Bài chia sẻ của Giáo sư Quách Mạnh Hào ngày 17/1/2021
Viết về thị trường hưng phấn và triển vọng ra sao lúc này là thừa. Hoặc những câu chuyện thành công bây giờ chắc cũng chẳng phải là điều bổ ích gì. Điều chúng ta thường học được nhiều nhất chính là từ những thất bại.
Vậy hãy xem trò chơi của cáo và thỏ – những trò bịp điển hình của thời kỳ 2009-2010, để xem những con cáo đã dụ những con thỏ như thế nào.
Phần I. Trò chơi của Cáo và Thỏ và những trò bịp thông tin
Phổ biến nhất là chiến dịch thông tin. Trong một thị trường đầy tiền như thế này, điều các nhà đầu tư cần là “bất kể thông tin gì có thể có” để giao dịch. Nắm bắt được điều này, những nhà thiết kế game thường vận hành một chiến dịch thông tin nhằm phục vụ quy trình Hút – Đẩy – Xả. Chúng ta sẽ thấy rất quen thuộc khi những thông tin với cụm từ “đột biến” được khéo léo rò rỉ trên các diễn đàn, các nhóm chat hay thậm chí qua các cuộc điện thoại.
Ngày còn làm ở Việt nam, tôi đã từng nhận điện thoại của CEO một doanh nghiệp (giờ đã chỉ còn là cái vỏ sau khi lãnh đạo bán sạch cổ phiếu và lập công ty mới) nói nhỏ rằng công ty anh có lợi nhuận đột biến nhờ biến động giá nguyên liệu, em không nên nói với ai. Và tất nhiên tôi không nói với ai mà chỉ kiểm chứng cho riêng mình. Tôi hiểu rằng thông tin đó được anh ấy gọi cho rất nhiều người, và sự thật là ngay sau hôm đó giá cổ phiếu cứ thế tăng dần và ngoài thị trường mọi người nói với nhau về thông tin lợi nhuận “đột biến”. Giá tăng, khối lượng tăng, và sau đó thì doanh nghiệp chỉ còn là cái vỏ. Nhà đầu tư lặng lẽ, âm thầm, trở thành những cổ đông dài hạn của một công ty mà thực ra nó chẳng còn hoạt động gì.
Những thông tin kiểu như trên cực kỳ phổ biến trên thị trường. Những chiêu trò phổ biến để tạo ra bất kỳ cái gì gọi là “đột biến” được các doanh nghiệp kết hợp với các đội lái thực hiện một cách hoàn hảo. Những trò bịp phổ biến bao gồm việc doanh nghiệp sẽ tạo “đột biến” bằng cách bán tài sản thông qua công ty con, công ty vệ tinh nhằm tạo lợi nhuận và đưa tất cả lợi nhuận vào quý mà họ thấy hợp lý để xả. Hoặc nhiều doanh nghiệp thực hiện dồn lợi nhuận đáng ra có thể dàn trải qua nhiều quý vào một quý phù hợp để xả.
Đó là những doanh nghiệp ít nhất còn có gì để làm. Nhiều nhóm hoặc doanh nghiệp khác thậm chí còn thực hiện những trò bịp lộ liễu hơn bằng những thông tin tương lai không xảy ra. Bạn sẽ không ngạc nhiên khi thấy doanh nghiệp thông báo những dự án bỗng nhiên được hình thành, được phê duyệt, được triển khai, hay doanh nghiệp bỗng nhiên phát hiện ra mỏ đồng, mỏ vàng, mỏ kim cương .v.v. hoặc có nhà đầu tư chiến lược nước ngoài đã đồng ý mua với giá xyz. Nói tóm lại, nắm bắt được tâm lý của các nhà đầu tư, những người tham gia chỉ vì thấy chứng khoán tăng nhanh quá – những “con thỏ”, cần thông tin để giao dịch, những “con cáo” sẽ “sản xuất” thông tin mà những con thỏ cần. Điều rắc rối là các con thỏ chủ yếu thích nghe những thông tin có lợi chứ không thích nghe các thông tin bất lợi. Và đó chính là “trò chơi của cáo và thỏ”.
*** Đọc thêm: Chứng khoán màu tím là gì? Cách đọc màu sắc chứng khoán và các chỉ số thị trường cần biết ***
Phần II. Thực chiến
Trong khi chiến dịch thông tin chỉ là đòn tâm lý và những con cáo có thể giấu bản chất của mình một cách tinh vi qua nhiều vỏ bọc thông tin khác nhau, điều họ không thể che dấu chính là hành động của họ.
Trên chứng trường, điều mà chúng ta nhìn thấy hàng ngày là giá và khối lượng giao dịch (KLGD). Mặc dù KLGD là kết quả của cả bên mua và bên bán, nó thực chất có ý nghĩa rất khác nhau khi giá lên và giá xuống. Một chút kiến thức về cung cầu cho chúng ta biết rằng giá lên là vì có nhiều người (lượng) muốn mua hơn muốn bán và do vậy, KLGD nhìn thấy là do người bán quyết định. Điều này có nghĩa là nếu KLGD tăng lên khi giá tăng, mặc dù người mua vẫn lớn, số người bán bắt đầu tăng lên. Người ta bán là vì người ta bắt đầu tin rằng giá khó có thể còn tăng nữa. Khi KLGD càng tăng lên, số người nắm giữ cổ phiếu bán ra càng nhiều.
Bạn sẽ nhận thấy rằng khi giá tăng và KLGD bắt đầu tăng nhanh, những tin tức tốt được rò rỉ càng nhiều. Đó chính là lúc những con cáo khéo léo rò rỉ những thông đã sản xuất sẵn để lôi kéo những con thỏ tham gia cuộc chơi. Những con thỏ không có nghi ngờ gì bởi vì giá tăng và KLGD tăng là điều họ nghĩ do tiền quá nhiều, cuộc chơi còn lâu mới kết thúc, mình sẽ chạy trước. Rồi bỗng một ngày, KLGD tăng một cách đột biến, giá biến động mạnh trong ngày và các con thỏ lại chặc lưỡi bởi vài ngày sau sau đó giá vẫn tăng.
Nhưng đó là lúc những con cáo bắt đầu ra hàng. KLGD đột biến có nghĩa rằng họ bán không chỉ những gì được giao dịch hàng ngày, mà bán nhiều hơn thế. Nói cách khác, khi KLGD đột biến xảy ra, đó là lúc nhiều người không còn tin giá có thể tăng tiếp. Sau những ngày KLGD đột biến sẽ là quá trình giảm dần của KLGD. Trong lúc này, giá có thể vẫn tăng, nhưng việc KLGD giảm dần có nghĩa rằng những con cáo đã ra hàng và không trở lại. Việc giá tăng chỉ đơn giản là những con thỏ đang tranh đấu với nhau. KLGD cứ giảm, giảm, giảm dần và rồi đến một ngày nào đó, những con thỏ bỗng nhận ra họ là những nhà đầu tư dài hạn.
PS: Tôi viết vui, mô tả thực tế dựa trên kiến thức kinh tế hành vi như là một dạng bổ sung kiến thức và không ám chỉ điều gì về thị trường hay bất kỳ ai. Bạn quyết định thể nào là quyền của bạn.
Chú thích của ViMoney:
Ông Quách Mạnh Hào từng là thành viên HĐQT và điều hành cấp cao tại các công ty chứng khoán, công ty quản lý quỹ huy động vốn đầu tư Nhật Bản vào Việt Nam và cả công ty niêm yết. Trước khi trở về tham gia thị trường chứng khoán Việt Nam, ông đã hoàn thành chương trình nghiên cứu tại Đại học Harvard với tư cách học giả Fulbright. Ông có bằng Tiến sĩ Tài chính Kế toán và Thạc sĩ Quản trị Kinh doanh tại Đại học Birmingham, Anh.
Hiện sinh sống tại Anh, ngoài việc giảng dạy và nghiên cứu tại Đại học Lincoln, ông Hào sáng lập và hướng dẫn điều hành Quỹ đầu tư sinh viên Lincoln (LSMIF) thuộc Đại học Lincoln. Đây là một trong khoảng 5 quỹ đầu tư thuộc dạng này ở Vương quốc Anh, đầu tư vào cổ phiếu các công ty niêm yết trên Sở Giao dịch Chứng khoán London.
Còn với thị trường Việt Nam, ông Hào sáng lập và vận hành Câu lạc bộ Đầu tư theo nhóm QMV – “Quất Mạnh Vào” (lấy theo biệt danh của ông những năm 2009-2010). CLB này hoạt động theo mô hình CLB đầu tư thịnh hành của Vương quốc Anh. Theo đó, các nhà đầu tư tham gia hỗ trợ nhau về thông tin, kiến thức và kinh nghiệm để tự mình ra quyết định đầu tư.
Giai đoạn 2009-2010, ông bắt đầu nổi tiếng trong giới chứng khoán bởi nhiều báo cáo phân tích về thị trường chứng khoán với những tư vấn sắc sảo về diễn biến giá cổ phiếu. Đặc biệt, ông liên tục đưa ra các tư vấn mua mạnh cổ phiếu trong khi ít chuyên gia chứng khoán đưa ra khuyến nghị tương tự vào thời điểm đó. Không ít nhà đầu tư đã hành động theo những nhận định của Hào và đã thành công.
