Sự xuất hiện của những đại đô thị cùng hạ tầng hoàn thiện đang làm cho khái niệm trung tâm thành phố thay đổi hoàn toàn. Ngày một rõ nét hơn khi dòng chảy di cư tới các “trung tâm mới”. Điều mà nhiều người quan tâm hiện tại là tai nơi này có đầy đủ tiện ích, không gian, cộng đồng văn minh.
Khái niệm mới về “địa điểm”
Cách đây 12 năm, khi theo chồng về sống ở Đại Mỗ (Hà Nội), Phan Bích Hường thừa nhận chỉ có thể đợi đến cuối tuần mới được về thăm bố mẹ đẻ trên phố Tây Sơn của mình. Sống giữa thành phố lớn hàng chục năm, bà đã quen với cảm giác “chỉ cần bước chân ra đường, muốn đi đâu, làm gì cũng được”. Đất phía Tây thủ đô cách nhà chị hơn chục cây số, lúc đó chị khó làm quen không chỉ vì xa trung tâm, khó đi lại mà còn vì dịch vụ “thiếu thốn đủ thứ”.
“Lúc đó, mong muốn duy nhất của tôi là cố gắng buôn bán, tích góp tiền bạc, càng ở gần trung tâm càng tốt”, chị Hường nói.
Đó cũng là tâm lý chung của nhiều người Hà Nội xưa. Kiến trúc sư Hà Thục Linh, chuyên gia làm việc trong một tập đoàn tư vấn kiến trúc của Pháp tại Việt Nam, thừa nhận khái niệm trung tâm thành phố nhiều năm được hiểu là 4 quận chính: Hoàn Kiếm, Hai Bà Trưng, Đống Đa, Ba Đình. Người Hà Nội trong nhiều năm đã đặt cho mình mục tiêu tiếp cận khu vực này bất chấp điều kiện sống ở những nơi này đang xuống cấp, tất cả đều để đổi lấy sự thuận tiện.
Tuy nhiên, theo bà Linh, định nghĩa này hiện đã lỗi thời vì yếu tố quan trọng nhất đã thay đổi, đó là sự lột xác về cơ sở hạ tầng. Hàng loạt công trình quy mô lớn xuất hiện trong vòng chục năm trở lại đây đã xóa nhòa mọi khoảng cách như Đại lộ Thăng Long, cầu Vĩnh Tuy, Đông Trù, Nhật Tân, cầu Vĩnh Thịnh, vành đai 3 trên cao và vành đai 2. Nhật Tân – Cầu Giấy, Ngã Tư vọng – Ngã Tư Sở, …
“Địa điểm giờ đã thay đổi ý nghĩa vì ở bất cứ đâu người dân cũng có thể di chuyển vào trung tâm nếu muốn hoặc di chuyển dễ dàng theo các hướng khác nhau. Thậm chí, vị trí gần các cửa ngõ thủ đo còn thuận lợi hơn cho việc di chuyển đến các tỉnh thành khác”, KTS Hà Thúc Linh cho biết.
Đơn cử như trường hợp của chị Phan Bích Hường: Hiện nay, đi từ quận Nam Từ Liêm về nhà bố mẹ đẻ, chị có thể nhanh chóng di chuyển từ Đại lộ Thăng Long đến Trần Duy Hưng và các tuyến phố khác.
Đặc biệt, bên cạnh sự phát triển của cơ sở hạ tầng, chất lượng cuộc sống tại các khu vệ tinh trước đây đã thay đổi đáng kể. Nếu trước đây hai bên Đại lộ Thăng Long chỉ là những bãi đất trống thì ngày nay khu vực này ngổn ngang các dịch vụ công cộng phục vụ mọi mặt đời sống.
Vì vậy, giờ đây khác với cảnh luôn “mơ” được về ở trung tâm thành phố, chị Hường đã tậu được căn nhà mới tại một khu đô thị lớn ngay quận Nam Từ Liêm. Thay vì “trốn” về ở với bố mẹ hàng tuần, theo chị Hương, giờ đây mọi thứ đã đảo lộn khi vào cuối tuần chị đón bố mẹ về nhà mới để cả gia đình được sum họp, không phải lo xa thành phố và tận hưởng một không gian sống thoải mái, thoáng mát.
Xác định lại trung tâm của từ “thành phố lớn”
Ở góc độ nghiên cứu, bà Đỗ Thị Thu Hằng, Giám đốc Bộ phận Nghiên cứu và Tư vấn của Savills Hà Nội, tại một cuộc hội thảo mới đây, cho biết xu hướng rời trung tâm hiện nay đã rõ ràng. Bằng chứng là dân số trung tâm thành phố ngày càng giảm và ngày càng có nhiều dự án nhà ở xuất hiện ở những khu vực trước đây nằm ngoài trung tâm như Gia Lâm, Đại Mỗ, …
Bà nói, vấn đề khiến nhiều người lo lắng trước đây là điều kiện sống ở các khu vực ngoài trung tâm. Nhưng giờ đây, điều này không còn là vấn đề lớn nữa khi một yếu tố quan trọng nổi lên là các thành phố lớn có khả năng đáp ứng mọi nhu cầu sống theo tiêu chuẩn cao nhất.
Đồng tình, KTS Hà Thúc Lĩnh cho rằng, trong quy hoạch, nếu lấy hạ tầng giao thông làm cơ sở thì các khu dân cư lớn được ví như “phễu phát triển” giúp gắn kết cư dân lại với nhau. Về mặt lý thuyết là có, nhưng việc tạo ra các thuộc địa lớn không hề đơn giản. Bằng chứng là trước đây, các dự án nhà ở đô thị thường có quy mô nhỏ, chỉ vài ha, dù có tạo ra một quần thể nào đó cũng không đủ để thay đổi cảnh quan của cả một vùng, từ đó thu hút các công ty, một thương hiệu, định hướng dịch vụ.
Hà Nội đang hình thành các trung tâm mới với chất lượng không gian sống tốt, thu hút làn sóng nhập cư từ các trung tâm cũ.
Bà nói, phải đến khi các thành phố lớn như phía Tây Hà Nội có Vinhomes Smart City, phía Đông có Vinhomes Ocean Park hay các dự án lớn khác thì Hà Nội mới thực sự thay đổi. Với chất lượng không gian sống tốt, những siêu đô thị này có tốc độ hấp thụ dân số cực kỳ nhanh chóng. Điều quan trọng nữa là khi có một cộng đồng dân cư đủ lớn, các “vòng tròn đồng tâm” hình thành và mở rộng về nhiều phía, bên ngoài dự án với đầy đủ các tiện ích, dịch vụ, công trình nhà ở,… góp phần nâng cao chất lượng cuộc sống của toàn vùng.
Theo cách gọi của kiến trúc sư Hà Thúc Linh, “phễu phát triển” biến Hà Nội trở thành một trung tâm hơn. Theo bà, khái niệm trung tâm thành phố hiện nay được đo lường bởi ba yếu tố chính: một là cơ sở hạ tầng, hai là mức độ tập trung dân cư và thứ ba là năng lực dịch vụ và tiện ích.
Như một chuyên gia lâu năm trong lĩnh vực đô thị thừa nhận, yếu tố vị trí số một là “nhất cận thị” vẫn là số 1. Tuy nhiên, “chợ” không chỉ có nghĩa là “chợ”, số một còn là trung tâm thương mại. Như trước đây, nhưng theo nghĩa rộng hơn, là những đại đô thị – nơi có thể đáp ứng mọi nhu cầu của cuộc sống, một cách trực tiếp ngay tại nơi ở.
Ông nói: “Nhà hình ống quá đông đúc, đặc trưng của đô thị Việt Nam, sẽ dần thay đổi. Xu hướng tất yếu đang và sẽ xảy ra là một trong những khu đô thị mới, có hệ sinh thái hoàn chỉnh, chất lượng và cộng đồng văn minh”.
